________________
આપણી મોટી વિડંબના છે. શુદ્ધ આત્મતત્ત્વ તરીકેનું સંવેદન એટલે સ્વાભાવિક 'હું'ની પ્રતીતિ, પણ આ સચોટ પ્રતીતિ અતિ દુર્લભ અને દુષ્કર છે અને આવી પ્રતીતિ પામવાનો મનોરથ પણ ભાગ્યે જ કોઈને થાય છે. આપણે તો કર્મદત્ત વ્યર્થ ઉપાધિઓથી પરિવરેલા ભારેખમ અસ્તિત્વને જ હું માનીને રાચીએ છીએ તેનું નામ છે - વૈભાવિક હું.
એક અતિ શ્રીમંતના બંગલાની બહાર રમતા તે શ્રીમંતના નાના બાળકને કોઈ મવાલી ઉપાડી ગયો. તેના જરિયાન જામા ઉતારીને તેને ફાટલાંતૂટેલાં, મેલાં કપડાં પહેરાવ્યાં. તેનાં અંગ પરનાં આભૂષણો કાઢીને તેને લઘરવઘર દશામાં મૂકી દીધો. તેના હાથમાં ચણિયું પકડાવીને ભીખ માંગતો કરી દીધો. એક “શ્રીમંતના સંતાન' તરીકેની પોતાની ઓળખાણને તે સર્વથા ભૂલી ગયો અને એક કુશળ ભિખારી તરીકેના રોફમાં તે રાચતો રહ્યો. ચકચક્તા ચણિયામાં તે પૃથ્વીના સામ્રાજ્ય જેવો માલિકીભાવ પોષતો રહ્યો.
ભિખારી અવસ્થામાં રાચવા તુલ્ય છે - વૈભાવિક હુંનો અહંકાર. શ્રીમંતના સંતાન તરીકેની ઓળખાણની જેમ આપણે સ્વાભાવિક “હું ને વિસ્તૃત કરી દીધો છે. સાચા હું'ના અનંત આત્મવૈભવ ઉપર હક્કદાવો માંડવાની હેસિયત પણ આપણે ગુમાવી બેઠા છીએ અને નઠારા હુંના નશ્વર અને તુચ્છ પથારાને આપણે ખુદનો માલ સમજી બેઠા છીએ.
વિદ્વાન, વાદી કે પ્રખર પંડિત તરીકેના વૈભાવિક હું'નું નકલી મહોરું ઈન્દ્રભૂતિએ ઉતારીને પ્રભુના ચરણોમાં મૂકી દીધું. પાંડિત્ય અને વિદ્વત્તાના વ્યર્થ અહંકારનો ભારેખમ બોજો માથેથી ઊતરી ગયા પછી, ગૌતમપ્રભુ કેવા હળવાફૂલ બની ગયા હશે!
I am somethingની ઘેરી ગર્વાનુભૂતિથી ઈન્દ્રભૂતિ ગ્રસ્ત બનેલા હતા. પ્રભુને પરાજિત કરવાના અભરખા સાથે નીકળ્યા અને
ગૌતમ ગૌષ્ઠિ ૮૭ -
