________________
અધ્યાત્મ ગીતા
ગાથા-૩૬
૬૧
ના હેતુ ।
વર્શન-જ્ઞાન-ચરળ-મુળ સમ્યક્ स्वस्वहेतु यथा समकाळे, तेह अभेदता स्वेतु ॥ पूर्ण स्वजाति समाधि घनघाति दल छिन्न । क्षायिकभावे प्रगटे आतमधर्म विभिन्न ॥ ३६ ॥
ગાથાર્થ :- સમ્યગ્દર્શન - સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યચારિત્ર એમ આ ત્રણે આત્માના મુખ્ય ગુણો છે તથા તે ત્રણે પરસ્પર એક એકના કારણસ્વરૂપ છે.
પોતપોતાના કારણથી પ્રગટ થયેલા આ ત્રણે ગુણો જ્યારે એક જ કાળે એકમેક થાય છે ત્યારે તે અભેદરત્નત્રયીનું કારણ બને છે. આમ કરતાં પૂર્ણપણે પોતાની જાત જ્યારે પ્રગટ થાય છે. પૂર્ણપણે સમાધિ અવસ્થા આવે છે અને ઘનઘાતી કર્મોના દલિકોનો છેદ થાય છે ત્યારે ક્ષાયોપશમિક ભાવમાંથી જ ક્ષાયિકભાવનો વિશેષ ભિન્ન જાતિનો આત્મધર્મ પ્રગટ થાય છે. ॥ ૩૬ ||
વિવેચન ઃ- ચોથા ગુણસ્થાનકથી દસમા ગુણસ્થાનક સુધી મુખ્યત્વે ભેદરત્નત્રયીની સાધના હોય છે કારણ કે સૌથી પ્રથમ મિથ્યાત્વ મોહનીયનો ક્ષયોપશમ થવાથી સમ્યગ્દર્શનની જ સિદ્ધિ થાય છે. ત્યારબાદ જ્ઞાનાવરણીયકર્મના ક્ષયોપશમથી સમ્યગ્ જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય છે ત્યારબાદ ચારિત્રમોહનીય કર્મના ક્ષયોપશમથી સમ્યક્ ચારિત્રગુણની પ્રાપ્તિ થાય છે.
સમ્યગ્દર્શન આવ્યું હોય તો જ જ્ઞાનગુણને સમ્યજ્ઞાન કહેવાય છે. તથા સમ્યગ્દર્શન અને સમ્યજ્ઞાન આવ્યાં હોય તો જ ચારિત્રગુણની પ્રાપ્તિ થાય છે માટે પૂર્વ પૂર્વ ગુણ કારણ છે. અને પછી પછીના ગુણ કાર્ય છે. આમ આ ભેદરત્નત્રયીમાં પૂર્વ ગુણકારણ અને ઉત્તરગુણકાર્ય મેળવવા જેવો એમ એકેક ગુણ એકેક ગુણની પ્રાપ્તિનું કારણ બને છે માટે ભેદરત્નત્રયી કહેવાય છે.
