________________
અધ્યાત્મ ગીતા
ગાથા-૯
૧૩
વિવેચન :- આ આત્મા નામનું દ્રવ્ય કેવું છે? તે શબ્દ નથી સમજાવે છે કે (૧) આ આત્મા નામનું દ્રવ્ય સુવર્ણની જેમ અત્યન્ત શુદ્ધ-નિર્મળ અને સ્વચ્છ દ્રવ્ય છે. તથા સિદ્ધદશાવાળા આત્માના સ્વરૂપવાળું આ દ્રવ્ય છે. પર પદાર્થ એવા અજવદ્રવ્યથી (કર્મથી અને શરીરાદિ પદાર્થોથી) સર્વથા ભિન્ન અને સ્વચ્છ મેલ વિનાનું દ્રવ્ય છે. - તથા સદાકાળ સ્પષ્ટપણે અરૂપી દ્રવ્ય છે. વર્ણ-ગંધ-રસ અને સ્પર્શ વિનાનું આ દ્રવ્ય છે. વર્ણાદિ જે દેખાય છે તે સઘળા પણ ભાવો શરીરના (પુદ્ગલના) છે. પણ આત્માના નથી. માટે મારે તે ભાવોને મારા છે આમ માનવા જોઈએ નહીં, અને ખરેખર તે મારા નથી. ભવાન્તરમાં તે વર્ણાદિભાવો જીવની સાથે આવતા નથી. તેથી મારું આત્મદ્રવ્ય એ અપીદ્રવ્ય છે.
આ આત્મા તો વર્ણાદિ ગુણોને ધારણ કરનાર નથી. પરંતુ સમ્યકત્વ દેશવિરતિ સર્વવિરતિ (ક્ષયકશ્રેણી ક્ષણમોહાવસ્થા કેવલજ્ઞાન કેવલદર્શન અયોગીઅવસ્થા) આવા આવા ભાવોને ધારણ કરનારું દ્રવ્ય છે. નિર્મળ સરોવરના પાણીમાં જ આનંદ માનનારો હંસ કાદવકીચડવાળા મલીન અને છીછરા પાણીમાં કેમ આનંદ માણે? કારણકે તે પોતાનું સ્વરૂપ જ નથી.
તથા સદાકાળ તત્ત્વરમણતાની પ્રીતિ કરવાના સાધ્યવાળો આ જીવ પદાર્થ છે તેને ક્યારેય વિભાવદશા સ્પર્શતી જ નથી. શુદ્ધ-બુદ્ધનિર્મળ-નિરંજન આ આત્મદ્રવ્ય છે.
શબ્દનયથી આ આત્મા આવા પ્રકારનો છે. I & II समभिरूढ नये निरावरणि, ज्ञानादिक गुण मुख्य, क्षायिक अनंत चतुष्टयी भोगी मुग्ध अलक्ष्य ।
