Page Text
________________
अमीषां (सर्वेषां) हि क्षणे अन्यथाभावितया असत्त्वं (अस्ति); आत्मा तु
દાપિ ને અન્યથા (મતિ) રૂા. શબ્દાર્થ :
શ્લોકમાં ત્રણ સ્વતંત્ર વાક્યો આ પ્રમાણે છે : '
(૧) તત: મહંમુવી: રેહાવસાનાઃ ૨ સર્વે વિષયક પ્રવૃત્તિઃ વિવાર ન્તિ | તત: એટલા માટે, તેથી; આ પહેલાના શ્લોકોમાં પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે, તે કારણે. “તે કારણે”-શું? - વિષયક પ્રશ્નો: વિવારા: સતિ | સર્વે વિષયો પ્રકૃતિના એટલે કે માયાના વિકારો છે; પરિવર્તનો છે; આ વિષયો કયા અને કેવા છે? મહંમુવા: દેહાવસાના: ૨ | મુવ એટલે આરંભ, શરૂઆત; અને અવસાન એટલે અંત, સમાપ્તિ; એ બધા વિકારોની શરૂઆત અહંકારથી થાય છે અને તેમને અંતે દેહ આવે છે; એટલે કે અહંકારથી માંડીને દેહ સુધીના, દેહપર્યત (વિષયો).
(ર) મમીષ (સર્વેષ) ક્ષણે અન્યથામવિતયા દિ સર્વ (મતિ) | - અમીષાં સર્વેષાં સર્વ દિ (તિ) . આ બધાંનું “અ-સત્ત્વ” એટલે કે અસત્યપણું તો સિદ્ધ જ છે, આ સર્વ તો ખોટાં, મિથ્યા છે જ; એ સર્વ માટે, એટલે કે વિષયો વિશે આવું કેમ કહી શકાય છે ? એ સહુ મિથ્યા છે, તે શાથી ? – ક્ષણે અન્યથામવિતયા ! – એટલે ક્ષણે-ક્ષણે, પ્રતિક્ષણ, પળ-પળે, સતત, અન્યથા એટલે, જે હોય તેનાથી જૂદું, એટલે કે પરિવર્તિત; માવિતયા – એવું થતું હોવાથી, જુદાંપરિવર્તિત થતાં હોવાથી, બદલાતાં રહેતાં હોવાથી; આ જ કારણે, તે બધા મિથ્યાઅસત્ય-ખોટાં છે.
(૩) માત્મા તુ દાપિ બન્યથા ન (મવતિ) | - તું એટલે પરંતુ; આત્મા તો ક્યારેય-કદી પણ અન્યથા બનતો નથી, એટલે કે બદલાતો નથી, મૂળમાં જેવો હોય છે તેવો જ સદા રહે છે; તે મિથ્યા નથી પણ સત્ય છે. (૩પ૧). અનુવાદ :
તેથી, અહંકારથી માંડીને દેહ સુધીના સર્વ વિષયો પ્રકૃતિના (માત્ર) વિકારો જ છે; (અને) આ બધા (વિષયો) ક્ષણે-ક્ષણે બદલાતા હોવાથી, મિથ્યા છે, જ્યારે આત્મા તો કદી પણ બદલાતો નથી. (૩૫૧) ટિપ્પણ:
તતઃ એટલે તમાત્ “તેથી, એટલે કે આ પહેલાં જે કાંઈ કહેવામાં આવ્યું છે તેનાં કારણે', - એ શબ્દથી આ શ્લોક શરૂ થતો હોવાથી, અહીં પણ પૂર્વોક્ત
- ૬૬૪ | વિવેકચૂડામણિ
| SR No. | 006075 |
| Book Title | Vivek Chudamani |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayanand L Dave |
| Publisher | Pravin Prakashan |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 1182 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 25 MB |