Vivek Chudamani

SR No.: 006075
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayanand L Dave
Publisher: Pravin Prakashan
Publication Year: 2002
Total Pages: 1182
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 258

શ્લોકનો ગુજરાતી પાઠ -
યેન વિશ્વમિદં વ્યાપ્ત, યં ન વ્યાયોતિ કિંચની
આભારૂપમિદં સર્વ યં ભાજૂનુભાત્યયમ્ ૧૩૦ ||
શ્લોકનો ગદ્ય અન્વય – વેન રૂટું વિશ્વ વ્યા, ૨ વિન વ્યાતિ, (:) 1 (માત્મા તિ), એ માનાં મામા ઢું સર્વ અનુમતિ, (:) માં (માત્મા પ્તિ) | ૩૦ ||
શબ્દાર્થ :- મુખ્ય વાક્ય છે : (:) ૩ (માત્મા મસ્તિ) | - આ તે જ આત્મા છે. ક્યો, કેવો આત્મા ? યેન રૂટું વિશ્વ વ્યાં અને હું ન વિન વ્યાખ્યોતિ | જેના વડે આ આખું વિશ્વ વ્યાપવામાં આવ્યું છે, અને જેને બીજું કશું વ્યાપી શકતું નથી. વળી, યું મારૂં નામરૂપે રૂર્વ સર્વ મનુમતિ, (૪) અર્થ (માત્મા તિ). પહેલાં વાક્યમાં જેમ “વ્યાપવાની (વિમા - To pervade) વાત છે, તેમ આ બીજાં વાક્યમાં “પ્રકાશવા”ની (મા, મા+માં To shine) વાત છે. આમાં – (ગી+મ-એ ધાતુ પરથી બનેલું નામ (Noun); - પ્રકાશ, આભાસ, તેજ, - Light, lustre, splendour. માબાપ, – રૂટું પર્વ (1) પ્રકાશમય એવું આ આખું જગત, અનુમતિ – પ્રકાશમય બને-રહે-થાય છે; શાને કારણે ? વે (માત્માનં) માત - જેના (આત્માના) પ્રકાશિત થવાથી, પ્રકાશિત થવાનાં કારણે; એ આત્મા તો પહેલેથી જ માત (પ્રકાશિત) છે; એટલે એના કારણે, ત્યારપછી (ક) આ જગત પ્રકાશિત થાય છે. (૧૩).
અનુવાદ :- જેના વડે આ વિશ્વ વ્યાપ્ત છે, (અને) જેને બીજું કોઈ વ્યાપી શકતું નથી; વળી, જે પ્રકાશવાનાં કારણે આભાસરૂપ આ બધું પ્રકાશે છે, - તે (આ આત્મા) છે. (૧૩૦).
ટિપ્પણ – આ પહેલાં, આત્માનું “સર્વજ્ઞ' (Omniscient) અને “સર્વદા (Omni-seer) તરીકે નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું; હવે, અહીં, એ જ આત્માને સર્વવ્યાપી (Omnipresent) અને “સર્વભાસક' - સર્વપ્રકાશક (All-lightener, AI-bightener) તરીકે નિરૂપવામાં આવ્યો છે.
પરમાત્મામાં ઊંડી અને અવિચળ શ્રદ્ધા ધરાવતો દરેક સાધક જાણે છે, સમજે છે, સ્વીકારે છે કે પરમાત્મા અદશ્ય-સ્વરૂપ હોવા છતાં, આ સમગ્ર બ્રહ્માંડનાં અણુઅણુમાં તે વ્યાપ્ત છે. કોઈને સવાલ થાય કે જે ક્યાંય દેખાતો નથી, જે પૂરેપૂરો “અ-રૂપ' છે, એ ક્યાંય પણ વ્યાપ્ત કેવી રીતે હોઈ શકે ? આ બાબતમાં એક હકીકત હંમેશાં લક્ષમાં રાખવાની રહે છે, અને તે એ કે સ્થૂળ કરતાં સૂક્ષ્મ હોય, તેની વ્યાપવાની શક્તિ વધારે; પાંચ મહાભૂતોમાં, પૃથ્વી-પાણી-વાયુ-તેજ અને આકાશ, - એ પાંચમાં, જે ઉત્તરોત્તર છે, એકની પછી બીજું આવે છે તે, આગલા કરતાં વધુ સૂક્ષ્મ છે; આકાશ સૌથી સૂક્ષ્મ છે, તેથી એ પાંચેયમાં આકાશની વ્યાપનશક્તિ સૌથી વધારે છે; પરંતુ આત્મા તો આકાશ કરતાં પણ વધારે સૂક્ષ્મ (subtler)
વિવેકચૂડામણિ | ૨૫૩