Vivek Chudamani

SR No.: 006075
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayanand L Dave
Publisher: Pravin Prakashan
Publication Year: 2002
Total Pages: 1182
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 174

८४
मोक्षस्य कांक्षा यदि वै तवास्ति
__ त्यजातिदूराद् विषयान् विषं यथा । पीयूषवत्तोषदयाक्षमार्जव
-પ્રશસ્તિકાન્તીર્મા નિત્યમાલિત્ | 28 | શ્લોકનો ગુજરાતી પાઠ - મોક્ષમ્ય કક્ષા યદિ વૈતવાસ્તિ
ત્યજાતિદ્રાદ્ વિષયાનું વિષ યથા | પીયૂષવત્તોષદયાક્ષમાર્ક્સવ
-પ્રશાન્તિદાન્તીભંજ નિત્યમાદરાહુ | ૮૪ / શ્લોકનો ગદ્ય અન્વય – ર વૈ તવ મોક્ષણ કક્ષા મસ્તિ, (7) વિષે કથા વિષયાન તબૂએ ત્યા, તોષ-યા-ક્ષમાં-માર્ગવ-પ્રાન્તિ-દાન્ત (૨) पीयूषवत् आदरात् नित्यं भज ।। ८४ ॥ | શબ્દાર્થ – આ શ્લોકમાં, ગુરુ તરફથી, શિષ્યને બે સીધેસીધી આજ્ઞાઓ, સામેથી જ, આપવામાં આવી છે : એક તો, ત્યજ (ત્યજી દે, છોડી દે !) અને બીજી, મન (સેવન કર, સેવવા માંડ !).
શાને છોડી દેવાનું છે અને શાનું સેવન કરવાનું છે, એની વિગતો, ત્યના અને મન, એ બે ક્રિયાપદોનાં કર્મ (objects) તરીકે, તે તે વાક્યોનાં બાકીના શબ્દોમાં આપવામાં આવી છે. પરંતુ તે પહેલાં, ગુરુજીએ શિષ્ય સમક્ષ, એક ઇચ્છા, પસંદગી (Choice), “જો” અને “તોની પરિભાષામાં, આ પ્રમાણે, મૂકી છે :- વરિ વૈ તવ મોક્ષ વકાંક્ષી મતિ - જો તને મોક્ષની ઇચ્છા (ાંક્ષા, આકાંક્ષા), ખરેખર(4), હોય તો ! .
તો (તર્દિ), તો “ત્યજવાનું” (ત્યનો એક જ છે અને “ભજવાનાં તો અનેક છે! “ત્યજવાનું” કોને ? શેને ? અને કેવી રીતે ? જવાબ છે : વિષયાન – વિષયવાસનાઓને, અને તે પણ, તે વિષયો “વિષ” જેવા, ઝેર જેવા હોય એમ સમજીને (વિષયાન વિષે યથા) અને તે પણ, ખૂબ દૂર હોય, નજીક આવે તે પહેલાં જ, ગતિદૂત્ ત્યજી દે !
ભજવા માટેની વિગતો પણ સમજવા જેવી અને સમજીને મનમાં સાચવી રાખવા જેવી (retain કરવા જેવી) છે !
પેલા વિષય-‘ત્યાગમાં મદદરૂપ થાય એવી, “સેવન કરવા માટેની આટલી બાબતો છે : તોષ (સંતોષ), તયા, ક્ષમા, સરળતા-ઋજુતા-(ભાર્ગવ), પ્રશાન્તિ (શમ) અને રાતિ (સંયમ, ઇન્દ્રિયદમન, દમ') છે. આ બધાંનું સેવન કેવી રીતે
વિવેકચૂડામણિ | ૧૬૯