________________
૭૪-૭૫ मज्जास्थिमेदःपलरक्तचर्म
-ત્ત્વહિંતુિિમન્વિતમ્ | पादोरवक्षोभुजपृष्ठमस्तकै -
- નીરુપાંડુપયુમેતત્ | अहं ममेति प्रथितं शरीरं
मोहास्पदं स्थूलमितीर्यते बुधैः ॥ ७४-७५ ॥ શ્લોકનો ગુજરાતી પાઠ -
મજ્જાસ્થિભેદ પલરક્તચર્મ
-ત્વગાહર્યર્ધાતુભિરંભિરન્વિતમ્ પાદોરુવક્ષોભુજપૃષ્ઠમસ્તકે
-રંગરુપાંગરુપયુમેત અહં અમેતિ પ્રથિતં શરીર
મોહાસ્પદ સ્થલમિતીયેતે બુધઃ | ૭૪-૭૫ / શ્લોકનો ગદ્ય અન્વય – મન્ના-સ્થિ-મે-પત્ત-રજી-વ-વ-ગાહર્ય: મ: ધાતુ: કન્વિત, પા-ટુ-વક્ષ:-મુન-પૃષ્ઠ-મસ્ત : રૂપાં: - (च) उपयुक्तं 'अहं मम' इति प्रथितं, मोहास्पदं, एतत् शरीरं स्थूलं इति વધે તે || ૭૪-૭૬ || | શબ્દાર્થ – તત્ શરીર - આ શરીરને; યતિ – કહેવાય છે, જણાવાય છે; વર્ધઃ - જ્ઞાનીઓ-વિદ્વાનો-જાણકારો વડે; શૂન્ન ત - “સ્થૂલ' છે, એમ; જ્ઞાનીઓ આ શરીરને “સ્કૂલ” કહે છે.
કેવું છે આ “સ્કૂલ” શરીર? શ્લોક-૭૪ની ચારેય પંક્તિઓમાં અને શ્લોક૭૫નાં પૂર્વાર્ધમાં, એની પ્રથમ બે પંક્તિઓના બાકીના શબ્દોમાં, આ “શૂલ” શરીરનાં વિશેષણો આપવામાં આવ્યાં છે તે, હવે, આપણે, એક પછી એક, લઈએ : આ શરીરના ભાગોના બે વિભાગો, આ પ્રમાણે, પાડવામાં આવ્યા છે : (૧) ૩. એટલે મુખ્ય, મોટાં અવયવો; (૨) અને ૩પડે એટલે નાનાં, અંગો, ઉપાંગો; : ૩પ: ૨ ૩ પુરું (તત્ શરીર પ્તિ) - આ શરીર અંગો” અને “ઉપાંગો' વડે ઉપયોગી બનેલું છે. વળી, આ શરીર fમ: ધાતુમિક મન્વિતં (તિ) - આ બધાં “ધાતુઓથી “અન્વિત” એટલે કે યુક્ત છે. “આ બધાં એટલે ક્યાં ધાતુઓ' ? મા -થિ-મે-પ-ર-વર્મ-સ્વ-માહ: (મ: ધાતુમિ:) મનની - હાડકાંની વચ્ચેનાં ખાલી ભાગમાં, છિદ્રોમાં રહેલો ચીકણો પદાર્થ, એવું તત્ત્વ (Marrow); અસ્થિ – હાડકાં, મે - ચરબી (Fat),
વિવેકપૂડામણિ | ૧૫૧
