Vivek Chudamani

SR No.: 006075
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayanand L Dave
Publisher: Pravin Prakashan
Publication Year: 2002
Total Pages: 1182
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 152

ઉપજાવે તેવાં કોઈ પણ કર્મમાં તેને રસ જ ન રહે, એનાથી અળગા રહવામાં જ તે રાચે, તેનો ત્યાગ (ચા:) કરવાનો પ્રયાસ જ જરૂરી ન રહે !
આમ, ગુરજીએ, શ્લોક-૭૦માં “સદ્યો મુક્તિ'ની જે વાત કરી હતી, તેને આ શ્લોકમાં તર્કબદ્ધ રીતે સમજાવી દીધી.
શ્લોકનો છંદ : ઉપજાતે (૭૧)
૭૨ ततः श्रुतिस्तन्मननं सतत्त्व
ध्यानं चिरं नित्यनिरन्तरं मुनेः । ततोऽविकल्पं परमेत्य विद्वा
__ निहैव निर्वाणसुखं समृच्छति ॥ ७२ ॥ શ્લોકનો ગુજરાતી પાઠ –
તતઃ શ્રુતિસ્તન્મનને સતત્ત્વ
ધ્યાન ચિર નિત્યનિરન્તરે મુનેઃ. તતોડેવિકલ્પ પરમેય વિદ્વાન
નિદૈવ નિર્વાણસુખ સમૃચ્છતિ ૭ર / આ શ્લોકનો ગદ્ય અન્વય – તત:, મુને, - કુતિ, તન્મનનું નિત્ય-નિરન્તરે -તત્ત્વध्यानं; ततः अविकल्पं परं एत्य, विद्वान् इह एव निर्वाणसुखं समृच्छति ॥ ७२ ॥
શબ્દાર્થ – તતઃ - ત્યારપછી; એટલે કે આ પહેલાંના શ્લોકમાંની ગુરુઆજ્ઞાને આચારમાં મૂક્યા પછી. શ્રુતિઃ-ગુ એટલે સાંભળવું; એના પરથી નામ, શ્રવણ'; શું સાંભળવું ? વૈદિક સાહિત્ય અને એમાંયે ખાસ તો ઉપનિષદોમાંનાં જીવાત્મા-પરમાત્માની એકતા પ્રબોધનારાં વાક્યોનું શ્રવણ; તનનનં. તેષાં મન – તેમનું એટલે કે ઉપર્યુક્ત વાક્યોનાં શ્રવણ પછી, તેમનું જ “મનન', - ચિંતન, તેમની મનમાં ઊંડી વિચારણા; નિત્ય-નિરન્તર - એટલે રોજ, હંમેશ; નિરન્તરે – અટક્યા વિના, સતત, Constantly-continuously; વિર - દીર્ઘ કાળ સુધી, લાંબા સમય સુધી; શું કરવાનું? -ત-ધ્યા. તવ એટલે આત્મતત્ત્વ અને એનું ધ્યાન એટલે “નિદિધ્યાસન', - જેનો અર્થ થાય છે, ઊંડું, તલસ્પર્શી, અણઅટક્યું ધ્યાન : Profound and constant meditation; મુઃ-“મુનિ' એટલે મનનશીલ વ્યક્તિ; મુમુક્ષુ મનનશીલ તો હોવો જ જોઈએ : આવી વ્યક્તિએ, એટલે કે આવા મુનિએ, ઉપર કહ્યાં તે “શ્રવણ', “મનન” અને “નિદિધ્યાસન', લાંબા સમય સુધી અને નિત્ય-નિરંતર કરવાં જોઈએ. તો પછી, આવો “મુનિ' અને “વિદ્વાન' (વિદા) શો લાભ મેળવે છે? નિર્વાણુઉં - મોક્ષનું સુખ, સમૃચ્છતિ – સારી રીતે અનુભવ કરે છે, પામે છે, મેળવે છે. ક્યાં ? આ લોકમાં કે પરલોકમાં? ના, ના, - અહીં જ, આ જ લોકમાં અને પોતાના વર્તમાન શરીરમાં ૬ વિ; પરંતુ તે પહેલાં, તેને,
વિવેકચૂડામણિ / ૧૪૭