Page Text
________________
શબ્દાર્થ :
શ્લોકમાં બે સ્વતંત્ર વાક્યો આ પ્રમાણે છે :
(૧) (તસ્ય મનુષ્ય૩) સુરઉં ૨ ૩: ૨, શુમાશુમે (ભવત:) I (તે મનુષ્યને) સુખ અને દુઃખ, અને શુભ-અશુભ પણ જણાય છે, થાય છે. કયા મનુષ્યને આવું થાય છે? બે વિશેષણો આ પ્રમાણે : (અ) છૂત-આસિસ્વધવતઃ (મનુષ્યસ્ય) I સqબ્ધવત્ – એ શબ્દનું પુંલિંગ ષષ્ઠી-વિભક્તિ એકવચનનું રૂપ : સવુધવતઃ | મનુષ્યસ્થ – શબ્દનું વિશેષણ. શરીર ત્રણ પ્રકારનાં હોય છે : સ્કૂલ, સૂક્ષ્મ અને કારણ; ધૂર્ત-માદ્રિ એટલે શૂલ વગેરે આ ત્રણેય પ્રકારનાં શરીરો સાથે સંબંધ ધરાવતો-રાખતો (મનુષ્ય);
(બ) (શરીરસ્ય) મમાનિનઃ (મનુષ્ય) I મમનિસ્ - શબ્દનું પુલિંગ ષષ્ઠી-વિભક્તિ એકવચનનું રૂપ : પિમાનિનઃ | મનુષ્યસ્થ – શબ્દનું વિશેષણ : અભિમાનીને, એટલે દેહાભિમાની મનુષ્યને; દેહ પ્રત્યે “અહંભાવ સેવનાર માણસને.
(૨) મુનેઃ ગુમ વા અશુમં વી પ (ર્મ, ર્મળ:) #ાં વા યુક્ત: (સાત) ? | જે મુનિ છે, તેને શુભ કે અશુભ(કર્મ) ક્યાં ? કે (કર્મનું) ફળ કેવું? એવું કર્મ કે ફળ તેને તો હોય જ ક્યાંથી? આ મુનિ કેવો છે? આ પ્રમાણે બે વિશેષણો : (અ) વિષ્ણત-વિશ્વસ્થ (5:) | વિધ્વસ્ત (વિ + ધ્વંસ એટલે વિનાશ કરવો, એ ધાતુનું કર્મણિ ભૂતકૃદંતનું રૂપ) વિનષ્ટ થયેલો, નાશ પામેલો; જેનાં બંધનો નાશ પામ્યાં છે, તેવો. (મુનેઃ - શબ્દનું વિશેષણ). (બ) સતાત્મનઃ (મુ.) | જે પોતાને સસ્વરૂપ આત્મા સમજે છે, તેવો; (મુનેદ - શબ્દનું વિશેષણ). (૫૪૭) અનુવાદ :
સ્થૂલ વગેરે(શરીરો)માં સંબંધ રાખનારા અને એ જ શરીરો પ્રત્યે) અભિમાન સેવનારા(મનુષ્ય)ને સુખ અને દુઃખ તથા શુભ-અશુભ પણ જણાય છે; પરંતુ જેનાં બંધનો નષ્ટ થઈ ગયાં છે એવા સસ્વરૂપ મુનિને (વળી) શુભ કે અશુભ (કમ) કેવાં? કે વળી કર્મનું) ફળ ક્યાંથી હોય? (૫૪૭) ટિપ્પણ :
આ પહેલાંના શ્લોકના અર્થનું અહીં વિસ્તરણ કરવામાં આવ્યું છે. ત્યાં એવું પ્રતિપાદિત કરવામાં આવ્યું હતું કે સંત-કક્ષાનો બ્રહ્મજ્ઞાની, “અશરીર’ હોવાથી, એટલે કે શરીર હોવા છતાં તે શરીર વિશે “અહ”-ભાવ વિનાનો હોવાથી, તેને પ્રિયઅપ્રિય કે શુભ-અશુભ ક્યારેય સ્પર્શતાં નથી (હવવત્ કવિ ન શત: l). આવા
| વિવેકચૂડામણિ / ૧૦૯૭
| SR No. | 006075 |
| Book Title | Vivek Chudamani |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayanand L Dave |
| Publisher | Pravin Prakashan |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 1182 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 25 MB |