________________
પ૩૦ न देशकालाऽऽसनदिग्-यमादि
નસ્યદક્ષ પ્રતિવાદ્ધઃ | संसिद्धतत्त्वस्य महात्मनोऽस्ति ।
स्ववेदने का नियमाद्यपेक्षा ॥५३०॥ શ્લોકનો ગુજરાતી પાઠ:
ન દેશકાલાવડસનદિગુર્યમાદિ
-લક્ષ્યાદ્યપેક્ષા પ્રતિબદ્ધવૃત્તઃ | સંસિદ્ધતત્ત્વસ્ય મહાત્મનોહસ્તિ
સ્વવેદને કા નિયમાદ્યપેક્ષા //પ૩૦ . શ્લોકનો ગદ્ય અન્વય :
પ્રતિવદ્ધવૃત્તઃ સંસિદ્ધાંતવર્ય મહાત્મનઃ, તેશ-ત્તિ-માસ-તિશયમમાદ્રિ-તક્ષ્ય-બદ્રિ-પેક્ષા (તિ); વેને નિયમ-આદિ-અપેક્ષા વા (ાત) ? Iધરૂ શબ્દાર્થ :
શ્લોકમાં બે સ્વતંત્ર વાક્યો આ પ્રમાણે છે :
(૧) મહાત્મનઃ અપેક્ષા (તિ) | મહાત્માને અપેક્ષા અથવા આવશ્યકતા હોતી નથી. આ મહાત્મા કેવા છે? - આ પ્રમાણે બે વિશેષણો : (અ) પ્રતિવવૃત્ત: | - જેની ચિત્તવૃત્તિ નિરંતર આત્મસ્વરૂપમાં સંલગ્ન થઈ ગઈ છે, તેવા; (બ) સંસિદ્ધતસ્વસ્થ ! - જેને આત્મતત્ત્વની, આત્મજ્ઞાનની સિદ્ધિ થઈ ગઈ છે, તેવા. આવા મહાત્માને શાની અપેક્ષા હોતી નથી? તેંશ-વાત-માસ-તિયમ-ગરિ-નફ્ટ-ટ્રિ-પેક્ષા | આટલી અપેક્ષા : દેશ, એટલે કે કોઈ સ્થળ, પ્રદેશ, વગેરે : કાલ, એટલે કોઈ સમયની મર્યાદા; આસન એટલે કે બેસવા માટેનાં સિદ્ધાસન-પદ્માસન વગેરે નક્કી થયેલાં આસનો; દિશા, એટલે કે સૂવા-બેસવા-જવાઆવવા-વસવા-મુસાફરી વગેરે અંગેની કોઈ નિશ્ચિત દિશા : યમ, એટલે જીવવા માટેના કોઈ નક્કી કરેલ, નિયમો; લક્ષ્ય, એટલે કે જીવનનાં ધ્યેય જેવું કોઈ લક્ષ્ય (Aim, Goal); આવી કશી જ અપેક્ષા, ઉપર્યુક્ત બે વિશેષણો ધરાવતા મહાત્માને હોતી નથી.
૧૦૫૮ | વિવેકચૂડામણિ
