________________
૩૬૮
आत्मा-अनात्मनोः = આત્મા (અને) અનાત્માના सम्यक-विवेकेन एव = યથાર્થ વિવેક વડે જ तत्
= તે (યથાર્થજ્ઞાન) सिध्यति
= સિદ્ધ થાય છે. તત:
= માટે પ્રત્યવ-માત્મા-મસ–માત્મનો:= સ્વસ્વરૂપ આત્માનો અને અનાત્માનો विवेकः
= વિવેક વર્તવ્યઃ
= કરવો જોઈએ.
(છંદ-અનુષ્ટ્રપ) जलं पङ्कवदत्यन्तं पङ्कापाये जलं स्फुटम् ।।
यथा भाति तथाऽऽत्मापि दोषाभावे स्फुटप्रभः ॥२०६॥ યથા = જેમ
રમ્ = સ્વચ્છ સત્યાન્= અતિશય ભાતિ = દેખાય છે પદ્વવત્ = કાદવવાળું તથા = તેમ નનમ્ = પાણી, માત્મા પ = આત્મા પણ પઠ્ઠાપાયે = કાદવ દૂર કર્યા પછી તોષામાવેગ (જીવભાવરૂપી) દોષ દૂર થતાં ગતમ્ = જળ * રમ:= સ્પષ્ટ પ્રભાવાળો થઈને પ્રકાશે છે.
વિવેક દ્વારા સમ્યક જ્ઞાન
ઉપરોક્ત ચર્ચાનો બે શ્લોક દ્વારા સદષ્ટાંત નિષ્કર્ષ આપતા અત્રે જણાવાયું છે કે જીવ અને બ્રહ્મનો અગર આત્મા અને અનાત્માનો, નિત્ય અને અનિત્યનો, સોપાધિક અને નિરુપાધિકનો વિવેક કર્યા વિના સમ્યકજ્ઞાન કદાપિ સિદ્ધ થાય તેમ નથી. માટે જ મુમુક્ષુએ જીવ અને બ્રહ્મનું અભેદજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા નિત્યાનિત્યનો અગર આત્મા-અનાત્માનો વિવેક કરવો આવશ્યક નહીં બલકે અનિવાર્ય છે. જેવી રીતે “ઉવવત્ નમ્' અર્થાત્ કાદવવાળું પાણી, કાદવનો નાશ થતાં પાણીમાં રહેલા કાદવરૂપી દોષને દૂર કરવાથી
