________________
વિવેકચૂડામણિ પ્રમાણિક મનાઈને આનંદ કરે છે, પણ શેર ખરું ને ખરાબ જ વિચારે છે, બેલે છે ને આચરે છે, તેથી જેલ ભેગે થઈ દુઃખી થાય છે.) यतिरसदनुसन्धि बन्धहेतुं विहाय
स्वयमयमहमस्मीत्यात्मदृष्टयैव तिष्ठेत् । सुखयति ननु निष्ठा ब्रह्मणि स्वानुभूत्या
हरति परमविद्याकार्यदुःखं प्रतीतम् ॥ ३३४ ॥ માટે જિતેંદ્રિય મનુષ્ય સંસારબંધનનું કારણ બેટા સંકલ્પ અને ભેદદષ્ટિ તજીને “હું સાક્ષાત્ બ્રહ્મ જ છું” એમ આત્મદષ્ટિ કરીને જ રહેવું જોઈએ, કારણ કે પિતાના અનુભવથી થયેલે બ્રહ્મ વિષેને પ્રેમ સુખ આપે છે અને માયાના પ્રપંચથી ઊપજેલાં જાણીતાં દુઃખ દૂર કરે છે. बायानुसन्धिः परिवर्धयेत्फलं दुर्वासनामेव ततस्ततोऽधिकाम् । शात्वा विवेकः परिहत्य बाह्य स्वात्मानुसन्धि विदधीत नित्यम् ॥ - દુનિયાના વિષયનું ચિંતન, હૃષ્ટ વાસનારૂપ ફળને અધિકાધિક વધાયે જાય છે; માટે વિવેકજ્ઞાનથી આત્માનું સ્વરૂપ સમજીને દુનિયાના પદાર્થો છોડી હમેશાં પિતાના આત્માનું જ ધ્યાન કરવું. बाह्य निरुद्धे मनसः प्रसन्नता मनःप्रसादे परमात्मदर्शनम् । तस्मिन्सुरष्टे भवबन्धनाशो बहिनिरोधः पदवी विमुक्तः ॥३३॥
બહારના વિષયે ત્યજતાં મન નિર્મળ થાય છે અને મન શુદ્ધ થતાં પરમાત્માનું દર્શન થાય છે, અને તે પરમાત્માનું દર્શન સારી રીતે થયા પછી સંસારરૂપ બંધન નાશ પામે છે; આમ બહારના વિષયે છેડવા એ જ મુક્તિને માર્ગ છે. कः पण्डितः सत्सदसद्विवेकी श्रुतिप्रमाणः परमार्थदर्शी। जानन्हि कुर्याक्सतोऽवलम्बं स्वपातहेतोः शिशुवन्मुमुक्षुः ॥३३७
