________________
વિવેકચૂડામણિ
लक्ष्यच्युतं सद्यदि चित्तमीषद्बहिर्मुखं सन्निपतेत्ततस्ततः । प्रमादतः प्रच्युतकेलिकन्दुकः सोपानपङ्क्तौ पतितो यथा तथा ॥
فغ
જેમ હાથમાંથી છૂટી પડેલા રમવાના દડા સીડી ઉપર પડતાં એક પછી એક પગથિયાં ઊતરતા ઠેઠ નીચે પડે છે, તેમ ચિત્ત પ્રમાદને લીધે આત્મચિંતનથી ચૂકીને લગાર પણ વિષયામાં પડી જાય, તે ત્યાંથી પડતું પડતું છેક અધોગતિએ પહેાંચે છે. त्रिषयेष्वाविशचेतः सङ्कल्पयति तद्गुणान् ।
सम्यक्सङ्कल्पनात्कामः कामात्पुंसः प्रवर्तनम् ॥ ३२७ ॥ વિષયેામાં પેસતું ચિત્ત એના ગુણ્ણાના જ વિચાર કરે છે; અને એમ નિર'તર ચિંતન કરવાથી એ વિષયેાની ઇચ્છા કરે છે; અને પછી એ ઇચ્છા પૂરી કરવા માટે માણસ પ્રવૃત્તિ કરે છે. ततः स्वरूपविभ्रंशो विभ्रष्टस्तु पतत्यधः । पतितस्य बिना नाशं पुनर्नारोह ईक्ष्यते ।
सङ्कल्पं वर्जयेत्तस्मात्सर्वानर्थस्य कारणम् ॥ ३२८ ॥
પછી માણુસ આત્માનું સ્વરૂપ ચૂકે છે અને એમ ચૂકેલા તે અધઃપતન પામે છે. એ રીતે પડેલા તે માણસને નાશ થયા વિના ફરી તેનુ ઉપર ચઢવું દેખાતું નથી; માટે દરેક અન નું કારણ સંકલ્પ⟨વિષયાના વિચાર)ના ત્યાગ કરવા. अतः प्रमादान्न परोऽस्ति मृत्युर्विवेकिनो ब्रह्मविदः समाधौ । समाहितः सिद्धिमुपैति सम्यक् समाहितात्मा भव सावधानः ॥
માટે વિવેકી અને બ્રહ્મજ્ઞાની માણસને આત્માના ચિંતનમાં પ્રમાદ (આળસ—આત્મચિંતનનું વિસ્મરણ ) વિના બીજું કેાઈ મરણુ નથી–પ્રમાદ એ જ તેનું મરણ છે. ચિત્તને આત્મચિંતનમાં જોડનાર માણસ જ મુક્તિને પામે છે; માટે તું સાવધાન ખની ચિત્તને આત્મામાં જ લગાડી દે.