________________
६४
વિવેકચૂડામણિ
બ્રહ્મનું સ્વરૂપ अतः परं ब्रह्म सदद्वितीय विशुद्धविज्ञानघनं निरञ्जनम् । प्रशान्तमाघन्तविहीनमक्रियं निरन्तरानन्दरसस्वरूपम् ।। २३९॥
આથી પરબ્રહ્મ સત, એક જ, અત્યંત શુદ્ધ, જ્ઞાનમય, નિલેંપ, અતિ શાંત, આદિ-અંત વગરનું, ક્રિયા વિનાનું
અને નિરંતર આનંદસ્વરૂપ છે. निरस्तमायाकृतसर्वमेदं नित्यं सुखं निष्कलमप्रमेयम् । अरूपमध्यक्तमनाख्यमव्ययं ज्योतिः स्वयं किञ्चिदिदं चकास्ति ॥२४०
એ માયાના કલ્પિત સર્વ ભેદ વિનાનું, નિત્ય, સુખરૂપ, અવય વગરનું, પ્રમાણેથી જાણવું અશક્ય, રૂપ વિનાનું, ઇંદ્રિયથી જાણી ન શકાય એવું, નામરહિત તથા અવિનાશી તે જ સ્વરૂપ છે અને તે પિતે જ આ કંઈક છે” એમ પ્રકાશે છે.
शातृज्ञेयज्ञानशून्यमनन्तं निर्विकल्पकम् । केवलाखण्डचिन्मात्रं परं तत्त्वं विदुयुधाः ॥२४१॥
ડાહ્યા માણસે, એ પરમ તત્વને જ્ઞાતા (જાણનાર), સેય (જાણવાનું) અને જ્ઞાન (જાણવું)-એ ત્રણે ય ભેદથી રહિત, અવિનાશી, માયાના ગુણે વગરનું અને કેવળ અખંડ ચેતન માત્ર સમજે છે.
अहेयमनुपादेयं मनोवाचामगोचरम् । अप्रमेयमनाद्यन्तं ब्रह्म पूर्णमहं महः ॥२४२ ॥
“બ્રહ્મ” એ “હું” એમ સૌનું પિતાનું જ સ્વરૂપ હોવાથી છેડી શકાય કે લઈ શકાય એવું નથી; એને મન અને વાણી સમજી કે કહી શકતાં નથી; તથા માપમાં ન આવે એવું, આદિ કે અંત વગરનું, સર્વમાં રહેલું એ મહાન તેજરૂપ છે.
૧ જીવ, ઈશ્વર અને જગત એ ત્રણ ભેદ માયાથી થયા છે.
