________________
૫૬
' વિવેકચૂડામણિ * असन्निवृत्तौ तु सदात्मना स्फुटं प्रतीतिरेतस्य भवेत्प्रतीचः। ततो निरासः करणीय एव सदात्मनः साध्वहमादिवस्तुनः ॥२०७ ॥
(જ્ઞાન દ્વારા) અસતું માયાની નિવૃત્તિ થાય છે, ત્યારે અંતરમાં રહેલા જીવાત્માનું પરમાત્મારૂપે સ્પષ્ટ જ્ઞાન થાય છે; માટે અહંકાર વગેરે વસ્તુને સત્—આત્મામાંથી સારી રીતે દૂર કરવી જ જોઈએ.
अतो नायं परात्मा स्याद्विज्ञानमयशब्दभाक् । .. विकारित्वाजडत्वाच्च परिच्छिन्नत्वहेतुतः। दृश्यत्वाव्यभिचारित्वान्नानित्यो नित्य इष्यते ॥२०८॥
ઉપર કહેલે વિજ્ઞાનમયકેશ પણ વિકારવાળે, જડ, અમુક માપમાં જ રહેલે, આત્મા જેને જુએ છે એ (દશ્ય), તથા સુષુપ્તિ અવસ્થામાં નહિ જણાત (વ્યભિચારી) હોવાથી આત્મા નથી (કારણ કે એ અનિત્ય છે). અનિત્ય વસ્તુ નિત્ય હાય જ નહિ.
આનંદમયકોશ અનુભવાય છે કયારે ? मानन्दप्रतिबिम्बचुम्बिततनुवृत्तिस्तमोज्जंभिता स्यादानन्दमयः प्रियादिगुणकः स्वेष्टार्थलाभोदये । .पुण्यस्यानुभवे विभाति कृतिनामानंदरूपः स्वयं
भूत्वा नन्दति यत्र साधु तनुभृन्मात्रः प्रयत्नं विना ॥२०९॥
(અજ્ઞાનથી ઢંકાયેલા) આ આનંદરૂપ આત્માનું જેમાં પ્રતિબિંબ પડે છે, એવી તમે ગુણવાળી વૃત્તિ એ જ “આનંદમયકેશ” છે. એ પ્રિય, આનંદ અને અતિ આનંદ એવા ત્રણ ગુણવાળે છે. જ્યારે પિતાને વહાલી વસ્તુ મળી આવે, ત્યારે એ પ્રકટે છે. પિતાનાં પુણ્યકમનો અનુભવ થાય છે, ત્યારે પુણ્યશાળી માણસને પોતાની મેળે જ એ “આનંદમયકેશ” જણાય છે. જેમાં પ્રાણીમાત્ર પિતે આનંદરૂપ થઈ પ્રયત્ન વગર જ અતિ આનંદી બને છે.
