________________
વિચૂડામણિ છે એ ખરું નથી, કારણ કે સ્વભાવથી જ એ કાંઈ વસ્તુ નથી, તેથી મેહુ દૂર થતાં એ કાંઈ છે જ નહિ. यावद् भ्रान्तिस्तावदेवास्य सत्ता मिथ्याशानोज्जम्भितस्य प्रमादात् । रजवांसो भ्रान्तिकालीन एव भ्रान्तेन शे नैव सोऽपि तद्वत् ॥१९९
જ્યાં સુધી ભ્રમ હોય, ત્યાં સુધી જ દેરડામાં સાપ દેખાય છે, મને નાશ થયે સાપ છે જ નહિ; તેમ પ્રમાદને લીધે જ્યાં સુધી ભ્રમ છે, ત્યાં સુધી જ આત્માને મિથ્યાજ્ઞાનથી પ્રકટેલું જીવપણું છે (ભ્રમ દૂર થતાં આત્માને જીવપણું છે જ નહિ).
अनादित्वमविद्यायाः कार्यस्यापि तथेष्यते। उत्पन्नायां तु विद्यायामाविद्यकमनाद्यपि ॥ २०० ॥ प्रबोधे स्वप्नवत्सर्व सहमूलं विनश्यति । अनाद्यपीदं नो नित्यं प्रागभाव इव स्फुटम् ॥२०१॥ अनादेरपि विध्वंसः प्रागभावस्य वीक्षितः ।
માયા અને એનાં કાર્યોનું અનાદિપણું જેકે મનાય છે, પણ જેમ જાગ્યા પછી સ્વમ મૂળમાંથી નાશ પામે છે, તેમ જ્ઞાન થયા પછી અવિદ્યાથી ઊપજેલું તેનું કાર્ય અનાદિ છતાં નાશ પામે છે. આ અવિદ્યાકાર્ય અનાદિ કાળનું છે, છતાં “પ્રાગભાવની પેઠે નિત્ય નથી એ ચોક્કસ છે. “પ્રાગભાવ” અનાદિ છે, છતાં તેને નાશ દેખાય છે.
૧ કઈ પણ વસ્તુ ઊપજતાં પહેલાં એ વસ્તુને જે “અભાવ” હોય છે, તેનું જ નામ “પ્રાગભાવ” છે; અને એ “પ્રાગભાવ અનાદિ કાળથી હેય છે; (કારણ કે જે વસ્તુ બનવાની છે, તે પિતે તે અનાદિ કાળથી બની હતી જ નથી.) એ વસ્તુ બન્યા પછી એને જે અનાદિ કાળથી ચાલ્યો આવેલે “પ્રાગભાવ' હોય છે, તે નાશ પામે છે. આથી સાબિત થાય છે કે, અનાદિ મનાતી માયા-અવિદ્યાને પણ નાશ થઈ શકે જ.