________________
વિવેક ચૂડામણિ પાંચ કર્મેનિન્દ્ર સહિત આ પ્રાણ એ જ પ્રાણમયકેશ” છે. આ અન્નમય કેશ(દેહ) એ પ્રાણમયકેશ સાથે જોડાઈ જીવયુક્ત થઈ અન્નપૂર્ણ બની અને દરેક ક્રિયાએમાં પ્રવર્તે છે.
नैवात्मापि प्राणमयो वायुविकारो गन्तागन्ता वायुवदन्तर्बहिरेषः। यस्माकिञ्चित्वापि न वेत्तीष्टमनिष्टं
खं वान्यं वा किञ्चन नित्यं परतन्त्रः ॥ १७ ॥
એ “પ્રાણમયકેશ” પણ આત્મા નથી; કારણ કે એ તો પવનને વિકાર છે અને પવનની જેમ જ શરીરની અંદર અને બહાર જાય-આવે છે. વળી એ નિત્ય પરતંત્ર છે અને હિત-અહિત, પિતાનું કે પારકું એવું કાંઈ જાણતું નથી.
મને મચકોશ ज्ञानेन्द्रियाणि च मनश्च मनोमयः स्यात् • कोशो ममाहमिति वस्तुविकल्पहेतुः । संशादिभेदकलनाकलितो बलीयांस्तत्पूर्वकोशमभिपूर्य विजृम्भते यः ॥ ११८॥
પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિ અને મન મળી “મને મય કેશ” બને છે.” “આ હું અને મારું એવી વસ્તુના વિચારનું કારણ મને મયકેશ જ છે. દરેક વસ્તુઓનાં નામ વગેરે ભેદની કલ્પના પણ એ જ કરે છે. ઉપર જણાવેલા બન્ને કેશને આ વશ રાખે છે, તેથી વધારે બળવાન છે તથા પ્રાણમયકેશની અંદર રહી પ્રકાશે છે. पञ्चेन्द्रियैः पञ्चभिरेव होतृभिः प्रचीयमानो विषयाज्यधारया । जाज्वल्यमानो बहुवासनेन्धनैर्मनोमयाग्निर्दहति प्रपंचम् ॥ ११९ ॥ ' આ મનમય કેશ જાણે કે એક અગ્નિ છે, પાંચ
