________________
-
૪૫
વિવેકચૂડામણિ अत्रात्मबुद्धिं त्यज मूढबुद्धे त्वङ्मांसमेदोऽस्थिपुरीषराशौ ।। सर्वात्मनि ब्रह्मणि निर्विकल्पे कुरुष्व शान्ति परमा भजस्व ॥१२॥
અરે મૂખ! ચામડી, માંસ, મેદ, હાડકાં અને મળમૂત્રના ઢગલારૂપ આ દેહમાં તે આત્મબુદ્ધિ તજી દે અને દરેકના આત્મારૂપ નિર્વિકલ્પ બ્રહ્મમાં જ આત્મબુદ્ધિ કર અને પરમ શાંતિ પામ. देहेन्द्रियादावसति भ्रमोदितां विद्वानहन्ता न जहाति यावत् । तावन्न तस्यास्ति विमुक्तिवार्ताप्यस्त्वेष वेदान्तनयान्तदर्शी ॥१६३॥
વિદ્વાન, આ અસત્ દેહ અને ઇંદ્રિયો વગેરેમાં જ્યાં સુધી “અહંતા” છેડતે નથી, ત્યાં સુધી એ વેદાંત શાસ્ત્રના પારને પાયે હોય છતાં એના મેક્ષની વાત પણ સંભવતી નથી. छायाशरीरे प्रतिबिम्बगात्रे यत्स्वप्नदेहे हृदि कल्पितांगे । यथात्मबुद्धिस्तव नास्ति काचिज्जीवच्छरीरे च तथैव मास्तु ॥१६४॥
જેમ છાયા, પ્રતિબિંબ, સ્વમ અને મનમાં જોયેલા શરીરમાં કઈ પ્રકારે તને આત્મબુદ્ધિ થતી નથી, એ જ રીતે આ જીવતા શરીરમાં પણ તને આત્મબુદ્ધિ ન થાઓ. देहात्मधीरेव नृणामसद्धियां जन्मादिदुःखप्रभवस्य बीजम् । यतस्ततस्त्वं जहि तां प्रयत्नात् त्यक्ते तु चित्ते न पुनर्भवाशा ॥१६५॥
દેહમાં આત્મબુદ્ધિ એ જ દુષ્ટ બુદ્ધિવાળા મનુષ્યોને જન્માદિ દુઃખનું કારણ–આ સંસારનું બીજ બને છે; માટે એ બુદ્ધિને તું પ્રયત્નથી તજી દેકેમ કે ચિત્તમાં એને ત્યાગ થતાં ફરી જન્મની આશા નહિ રહે.
પ્રાણમયકેશ कर्मेन्द्रियैः पञ्चभिरश्चितोऽयं प्राणो भवेत्प्राणमयस्तु कोशः। येनात्मवानन्नमयोऽन्नपूर्णः प्रवर्ततेऽसौ सकलक्रियासु ॥ १६६ ॥
૧ જેને કઈ પણ પ્રકારથી વર્ણવી શકાય નહિ, તે નિર્વિકલ્પ',
