________________
૪૦
વિવેકચૂડામણિ પિતે જ દેખાવ કરતે ભમ્યા કરે છે.' भानुप्रभासंजनिताभ्रपङ्क्तिर्भानु तिरोधाय विजृम्भते यथा । आत्मोदिताहस्कृतिरात्मतत्त्वं तथा तिरोधाय विजृम्भते स्वयम् ॥१४३
જેમ સૂર્યના તેજથી ઊપજેલાં વાદળાં સૂર્યને જ ઢાંકીને પિતે વિશેષ જણાય છે, તેમ આત્માથી ઊપજેલે અહંકાર આત્માને જ ઢાંકીને પોતે વિશેષ જણાય છે.
“આવરણ-શક્તિ” અને “વિક્ષેપ-શક્તિ कवलितदिननाथे दुर्दिने सान्द्रमेधै___ यथयति हिममझञ्झावायुरुपो यथैतान् । भविरततमसात्मन्यावृते मूढघुद्धिं
क्षपयति बहुदुःखैस्तीवविक्षेपशक्तिः ॥ १४४॥ જેમ ચોમાસામાં ઘાટાં વાદળાંઓથી સૂર્ય ઢંકાઈ જાય છે, ત્યારે ઉગ્ર ઠંડે વંટોળિયે આ લોકોને હેરાન કરે છે, તેમ ગાઢ તમે ગુણથી (એટલે તેની આવરણશક્તિથી) આત્મા ઢંકાઈ જાય છે, ત્યારે મૂઢબુદ્ધિ માણસને (રજોગુણની) તીવ્ર “વિક્ષેપ શક્તિ અનેક દુખેથી હેરાન કરે છે.
પતામ્યમેવ ક્રિષ્ણ વધ: ઉત્તર રમાતઃ याभ्यां विमोहितो देहं मत्वात्मानं भ्रमत्ययम् ॥ १४५॥
આ બંને શક્તિથી જ જીવને બંધન આવ્યું છે અને એ બેથી જ મોહિત થઈ દેહને આત્મા માની સંસારચકમાં તે ભમ્યા કરે છે.
સંસાર-સ્વરૂપ बीजं संसृतिभूमिजस्य तु तमो देहात्मधीरकुरो
रागः पल्लवमम्धु कर्म तु वपुः स्कन्धोऽसवः शाखिकाः। भग्राणीन्द्रियसंहतिध विषयाः पुष्पाणि दुःखं फलं नानाकर्मसमुद्भवं बहुविधं भोकात्र जीवः खगः ॥ १४६॥
