________________
વિવેકચૂડામણિ
૩૯
થાય છે; એવી ( ભ્રમિત બુદ્ધિથી ) વસ્તુ ગ્રહણ કરનારને તેજ કારણે અનેક અનર્થી પ્રાપ્ત થાય છે; માટે હું મિત્ર! સાંભળ; તેવી બુદ્ધિથી અસત્યને સત્ય માની લેવું એ જ ધન છે.
अखण्डानित्याद्वयबोधशक्त्या स्फुरन्तमात्मानमनन्तवैभवम् । समावृणोत्यावृतिशक्तिरेषा तमोमयी राहुरिवार्कबिम्बम् ॥१४०॥ જેમ સૂર્યના Éિમને રાહુ ઢાંકી દે છે, તેમ અખંડ, નિત્ય અને એક જ જ્ઞાનશક્તિથી પ્રકાશતા અનંત વૈભવવાળા આત્મતત્ત્વને આ તમેગુણની આવરણુશક્તિ' ઢાંકી દે છે. तिरोभूते स्वात्मन्यमलतरतेजोवति पुमा
ननात्मानं मोहादहमिति शरीरं कलयति । ततः कामक्रोधप्रभृतिभिरमुं बंधनगुणैः
પરં વિક્ષેપથ્યા નલ ઉત્તરાધિયતિ ॥ ૪૨ ॥ અતિ નિર્મળ તેજવાળુ આત્મતત્ત્વ ઢંકાઈ જાય છે, ત્યારે માહને કારણે જીવ, જડ દેહને જ આ હું છું એમ માને છે, અને તેથી રજોગુણની ‘ વિક્ષેપ' નામની મહાન શક્તિ, કામ-ક્રોધ વગેરે પોતાના બંધનકારક ગુણાથી એને હેરાન કરે છે.
'
महामोह ग्राहप्रसनगलितात्मावगमनो । धियो नानावस्थां स्वयमभिनयंस्तद्गुणतया || अपारे संसारे विषयविषपूरे जलनिधौ । નિમન્થોમન્યાય શ્રમતિ મતિ: ક્રુત્સિતતિઃ ॥ ૪૨ II
પછી હલકી ગતિવાળા થયેલા કુબુદ્ધિ આ જીવ, વિષયરૂપી ઝેરથી ભરેલા અપાર સંસારસમુદ્રમાં ગળકાં ખાઈ ને મહામેહરૂપી ઝૂડે ગળવાથી આત્મજ્ઞાનથી ભ્રષ્ટ થાય છે; અને બુદ્ધિન અનેક અવસ્થાઓને તેના ગુણ્ણા તરીકે
