________________
૩૦
વિવેકચૂડામણિ થાય છે. આ રીતે સુખ અને દુઃખ અહંકારના જ ધર્મો છે, નિત્ય આનંદરૂ૫ આત્માના નહિ.
આત્મા સૌને પ્રિય છે. आत्मार्थत्वेन हि प्रेयान्विषयो न स्वतः प्रियः। स्वत एव हि सर्वेषामात्मा प्रियतमो यतः॥ १०७॥
વિષયે પિતાની મેળે કોઈને ગમતા નથી, પણ આત્માને માટે જ ગમે છે; કારણ કે સૌને પિતાની મેળે જ અતિશય પ્રિય માત્ર આત્મા જ છે.
तत आत्मा सदानन्दो नास्य दुःखं कदाचन। .. यत्सुषुप्तौ निविषय आत्मानन्दोऽनुभूयते । શ્રુતિ પ્રત્યક્ષમૈતિામનુમાનં ર કાતિ ૨૦૮
આથી જ આત્મા સદા આનંદરૂપ છે. એને ક્યારેય દુખ નથી; કારણ કે સુષુપ્તિ અવસ્થામાં વિષયે હેતા નથી, છતાં આત્માનો આનંદ અનુભવાય છે. આ બાબતમાં વેદ, પ્રત્યક્ષ, ઈતિહાસ અને અનુમાન પ્રમાણ છે.
* માયાનું સ્વરૂપ भव्यक्तनानी परमेशशकिरनाद्यविद्या त्रिगुणात्मिका परा। कार्यानुमेया सुधियैव माया यया जगत्सर्वमिदं प्रसूयते ॥ १०९॥
જેનું નામ “અવ્યક્ત” છે, (સત્વ, રજસ અને તમસ) ત્રણ જેના ગુણે છે અને જે પરમાત્માની શક્તિ છે, એ જ
અનાદિ અવિદ્યા” અથવા “માયા” કહેવાય છે. એનાથી જ આ આખું જગત ઉત્પન્ન થાય છે. (એ દેખાતી નથી, પણ) બુદ્ધિમાન માણસ એના કામ ઉપરથી એનું અનુમાન કરે છે. खन्नाप्यसनाप्युभयास्मिका नो भिन्नाप्यभिन्नाप्युभयात्मिका नो। । साङ्गाप्यनङ्गाप्युभयात्मिका नो महाभुताऽनिर्वचनीयरूपा ॥११०॥