________________
૧૩૨
વિવેકચૂડામણિ
छायया स्पृष्टमुष्णं वा शीतं वा सुष्ठु दुष्ठु वा । न स्पृशत्येव यत्किञ्चित्पुरुषं तद्विलक्षणम् ॥ ५०५ ॥ न साक्षिणं साध्यधर्माः संस्पृशन्ति विलक्षणम् । अविकारमुदासीनं गृहधर्माः प्रदीपवत् ॥ देहेंद्रियमनोधर्मा नैवात्मानं स्पृशन्त्यहो ॥ ५०६ ॥
માણસના પડછાયા ઊની-ટાઢી, સારી-નરસી કાઈ પણ ચીજને અડી જાય, તેથી માણુસને પેાતાને તેને જરા પણ સ્પર્શ થતા નથી; કારણ કે માણસ પોતે પડછાયાથી જુદા જ છે અને વિલક્ષણ સાક્ષીને સાક્ષ્ય દેહાદિના ધર્મી સ્પ કરતા નથી. જેમ ઘરના ધર્માં દીવાને અડતા નથી, તેમ શરીર, ઇંદ્રિયા અને મનના ધર્મી આત્માને અડતા નથી; કારણ કે આત્મા એ પદાર્થીથી અલગ અને વિકાર વગરના છે. रवेर्यथा कर्मणि साक्षिभावो वह्नेर्यथा वायसि दाहकत्वम् । रज्जोर्यथारोपित वस्तुसङ्गस्तथैव कूटस्थचिदात्मनो मे ॥ ५०७ ॥
જેમ 'સૂર્ય કના સાક્ષી છે, લેાઢામાં અગ્નિનું જ દાહકપણું છે અને દોરીને કલ્પિત સાપ વગેરેને જેવા સબધ છે; તેમ જ મારા અવિકારી ચેતન આત્માના વિષયા સાથે કલ્પિત સબંધ છે.
कर्तापि वा कारयितापि नाहं भोक्तापि वा भोजयितापि नाहम् । द्रष्टापि वा दर्शयितापि नाहं सोऽहं स्वयंज्योतिरनीद्यगात्मा ॥ ५०८ ॥
હું કામ કરનાર કે કરાવનાર નથી, ભગવનાર કે ભાગવાવનાર પણ નથી અને જોનાર કે બતાવનાર પણ નથી. હું તા તેવા ધર્માંથી રહિત સ્વયંપ્રકાશ આત્મા છું. चलत्युपाधौ प्रतिबिम्बलौल्यमोपाधिकं मूढधियो नयन्ति । स्वम्भूतं रविवद्विनिष्क्रियं कर्तास्मि भोक्तास्मि इतोऽस्मि हेति ॥ ५०९ જેવી રીતે પાણી વગેરેના ચાલવા કે ધ્રૂજવાથી તેમાં
