________________
વિવેચૂડામણિ
૧૩૩ પડેલું સૂર્ય વગેરેનું બિંબ (ઓછા) પણ ચાલે છે, તેથી મૂઢ બુદ્ધિવાળાઓ માને છે કે, સૂર્ય વગેરે ચાલે છે કે પૂજે છે, એ રીતે સૂર્યની પેઠે ક્રિયા વગરના આત્માને “હું કરનાર છું, હું ભેગવનાર છું; અરે! હું મરી જાઉં છું” એમ અજ્ઞાનીઓ જ માને છે.
जले वापि स्थले वापि लुठत्वेष जडात्मकः। . नाहं विलिप्ये तद्धमैर्घटधमैनभो यथा ॥५१० ॥
જેમ ઘડાના ધર્મથી આકાશ લેવાતું નથી, તેમ આ જડ દેહ પાણીમાં કે જમીન ઉપર ગમે ત્યાં આળોટે, તે પણ હું તેના ધર્મથી પાસે નથી. कर्तृत्वभोक्तृत्वखलत्वमत्तताजडत्वबद्धत्वविमुक्ततादयः। बुद्धविकल्पा न तु सन्ति वस्तुतः स्वस्मिन्परे ब्रह्मणि केवलेऽद्वये ॥
કર્તાપણું, જોક્તાપણું, દુષ્ટતા, ગાંડપણ, મૂર્ખતા, બંધન, મેક્ષ વગેરે બુદ્ધિની જ કલ્પનાઓ છે–ખરી રીતે માયાથી રહિત આત્મામાં એ કંઈ છે જ નહિ; કારણ કે એ તે એક જ માત્ર બ્રહ્મસ્વરૂપ જ છે.
सन्तु विकाराः प्रकृतेर्दशधा शतधा सहस्रधा वापि । किं मेऽसङ्गचितेस्तैर्न घनः क्वचिदम्बरं स्पृशति ॥ ५१२॥
માયાના દસ જાતના, સે જાતના કે હજાર જાતના વિકારે ભલે થાય; પણ મને–અસંગ ચેતન આત્માને એને ' શો સંબંધ છે? વાદળાં આકાશને ક્યાંય અડી શકતાં નથી. अव्यक्तादिस्थूलपर्यन्तमेतद्विश्वं यत्राभासमात्र प्रतीतम् । ध्योमप्रख्यं सूक्ष्ममाद्यन्तहीनं ब्रह्माद्वैतं यत्तदेवाहमस्मि ।। ५१३ ॥ | માયાથી માંડી સ્કૂલ દેહ સુધીનું આ આખું જગત જેની અંદર માત્ર ખોટા દેખાવરૂપે જ ભાસે છે, એ આકાશ જેવું સૂક્ષમ તથા આદિ-અંત વગરનું જે બ્રહ્મ છે, તે જ હું છું.
