________________
એ ચાર ઈદ્રિય હોય છે. તેમજ પંચેંદ્રિય જીને સ્પર્શના રસના, ઘાણ, ચક્ષુ ને શ્રોત્ર એ પાંચે ઇદ્રિ હોય છે.
તિર્યંચ પંચેંદ્રિયના ભેદ–તિર્યંચ પંચેંદ્રિયના ૩ ભેદ છે. ૧ લા જલચર (પાણીમાં ઉત્પન્ન થનાર.) માછલાં વિગેરે. ૨ જા બેચર (આકાશમાં ઉડનાર). ચકલી, ચામા-: ચીયાં વિગેરે. અને ૩ જા સ્થલચર (જમીન ઉપર ચાલનાર). તેના ૩ ભેદ છે. ૧ લા ચતુષ્પદ [ચાર પગવાળાં ગાય ભેંસ વિગેરે. ૨ જા ભુજપરિસર્ષ[ભુજાથી ચાલનાર નળીઆ, ખીસકોલી વિગેરે અને ૩ જા ઉર પરિસર્ષ પેિટે ચાલનાર) અજગર, સર્પ વિગેરે. આ તિર્યંચ પંચેંદ્રિયમાં કેટલાક માતાપિતાના સંયોગથી ઉત્પન્ન થાય, તે ગર્ભજ. અને કેટલાક માતાપિતાના સંયોગ વિના પિતાની મેળે કાદવમાં ઉત્પન્ન થાય, તે સમૂચ્છિમ. દેડકાં વિગેરે.
એકેંદ્રિય, બેઈદ્રિય, તેઈદ્રિય અને ચઉરિંદ્રિય જી સમૂચ્છિમજ છે.
નારકનું વર્ણન–નારકીના ૭ ભેદ છે. ઘમ્મા વિગેરે. તેનાં રત્નપ્રભાદિ ૭ ગોત્ર છે. તે સાતે પૃથ્વીઓ ઉંધા વાળેલા છત્રના આકારે, દરેક ૧ રાજલક પ્રમાણ, નીચે નીચે આવેલી અને વધારે વધારે વિસ્તારવાળી છે. તેમાં રહેલા નારકી જીવોને ત્રણ પ્રકારે વેદના હોય છે. ૧ લી પરમાધામીએ કરેલ, ૨ જી ક્ષેત્રથી થયેલ, અને ૩ જી પરસ્પર વડે કરાયેલ વેદના, મનુષ્ય અને પચેંદ્રિય તિર્યંચ કે જેઓ ઘણું પાપ કરે, અનાચાર સેવે, ચોરી કરે, અસત્ય બેલે, ધનાદિ ઉપર અત્યન્ત મૂછ રાખે, તેવા છે ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે.
