________________
છે, એમ કબુલ કરવું જોઈએ. વૃદ્ધ ડેશીને યુવાન પુરૂષ જોરથી મારેલી મુઠીના પ્રહાર જેટલી વેદના, એ કેંદ્રિય જીને મનુષ્યાદિકના સ્પર્શ માત્રથી થાય છે.
ત્રસ અવસ્થા. ત્રસ જવાનું વર્ણન–તે બાદર એકેંદ્રિયમાંથી પણ અનુક્રમે જ્ઞાનાદિ ગુણોને વિકાશ થવાથી તે છ ત્રસ અવસ્થા પ્રાપ્ત કરે છે. ત્રસ એટલે ભય દેખી ત્રાસ પામે, તડકાથી છાંયડે જાય, છાંયડાથી તડકે જાય અને પોતાની ઈચ્છાથી ગમન કરે. તેના ૪ ભેદ છે. ૧. બેઈદ્રિય, ૨. તેઈદ્રિય, ૩. ચઉરિંદ્રિય, ને ૪. પંચેદ્રિય.
૧. બેઈદ્રિય જી-શંખ, પિરા, અળસી વિગેરે. ૨. તેઈદ્રિય જીવે –કાનખજૂરા, માંકણ, કીડ વિગેરે.
૩. ચઉરિદ્રિય જી-વીંછી, ભમરા, માખી વિગેરે. - ૪. પંચેન્દ્રિયના ૪ ભેદ-૧. તિર્યચ, ૨. નારકી, ૩. મનુષ્ય અને ૪. દેવ.
ઈદ્રિયના વિભાગ સમજવા માટે મનુષ્યના માથાનું દ્રષ્ટાંત પૂરતું છે. જેમકે -દાઢીએ હાથ ફેરવવાથી કેવળ ચામવિજ જણાય છે. તે પ્રમાણે એકેંદ્રિય જીવોને ફક્ત ચામસ્પર્શના ઇદ્રિયજ હોય છે. અનુકમે ઉપર ચડતાં-પછી મેઢામાં જીભ આવે છે. એટલે કે બેઈદ્રિય જીવોને સ્પર્શના અને જી હા એ બે ઇંદ્રિય હોય છે. તે થકી ઉપર જતાં નાક, આંખ અને કાન અનુક્રમે આવે છે, એટલે કે તે ઇન્દ્રિય જીવોને સ્પર્શના, જીહા અને ઘાણ એ ત્રણ ઇંદ્રિયો હોય છે. ચરિંદ્રિય જીવોને સ્પર્શના, જી હા, ઘાણ અને ચક્ષુ
