________________
બાદર એકેદ્રિયનું સ્વરૂપ-તે સૂક્ષમ એકેંદ્રિય જી પણ ક્રમે ક્રમે જ્ઞાનાદિ ગુણેને વિકાશ પામવાથી પૃથ્વી આદિ પાંચે બાદર એકેંદ્રિયમાં ઉત્પન્ન થાય છે. તેમનાં શરીર પણ એવાં નાનાં હોય છે કે તેઓ એક, બે, ત્રણ કે સંખ્યામાં શરીર ભેગાં થવા છતાં દષ્ટિ ગોચર થઈ. શકતા નથી, માત્ર અસંખ્યાત શરીરે ભેગાં થાય, ત્યારેજ તેઓ જોઈ શકાય છે. તેઓને માત્ર એક સ્પર્શનેંદ્રિય હોવાથી એકેદ્રિય કહેવાય છે. તેમજ તેઓ સ્થિર રહેતા હોવાથી તેનું બીજું નામ સ્થાવર પડેલું છે.
૧. પૃથ્વીકાય છ-માટી, પત્થર વિગેરે. ૨. અપૂકાય જી-કુવા તથા વરસાદ વિગેરેનાં પાણી. ૩. તેઉકાયજી-અંગારા કે લાકડાં વિગેરેના અગ્નિ. ૪. વાઉકાય જી--શુદ્ધવાયુ, વંટોળીયો વિગેરે.
૫. વનસ્પતિકાયના બે ભેદ-પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય અને સાધારણ વનસ્પતિકાય. એક શરીરમાં એક જીવ હોય તે પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય. તેના ૭ પ્રકાર છે --ફળ, ફુલ, છાલ, લાકડું, મૂળ, પાદડાં ને બીજ. આ સાતેયમાં જુદા જુદા પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય જ હોય છે.
એકેદ્રિય જીવેનું લક્ષણ--જે શરીરમાં જીવ હાય, તેજ શરીર વધે, ઉનું રહે, અને ગમન કરે. જેમકે–પૃથ્વીકાય જી [માટી વિગેરે) ખાણમાં વધે છે, શિયાળામાં કુવાનાં પાણી ઉનાં હેય છે, અગ્નિ ઉષ્ણ છે, વાયુને ગતિ સ્વભાવ તે પ્રસિદ્ધજ છે, અને વનસ્પતિને આહારાદિ ઈષ્ટ સંજોગ મળવાથી વધતી આપણે જોઈ શકીએ છીએ, માટે તેમાં જીવે
