________________
૪૫
અજ્ઞાની જીવા પાતે ખાય છે અને બીજાને ખવડાવે છે, તેથી તેવા અજ્ઞાની જીવાને પાપમાંથી મચાવવાને માટે જીવેાના ભેદ અને તેની આળખાણ કહીશું.
સૂક્ષ્મ જીવાનુ સ્વરૂપ—માદર સાધારણ વનસ્પતિકાયમાં પણ ઈચ્છા વિના કષ્ટ સહન કરતાં કમ આછાં થાય, ત્યારે સૂક્ષ્મ પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, અને વાયુમાં ઉપજે છે. તે સૂક્ષ્મ જીવા ૧૪ રાજલેાકમાં ( નીચે ૭ મી નારકીથી માંડીને ઉપર સિદ્ધશિલા સુધી ) ઠાંસી ઠાંસીને ભરેલા છે. તે જીવા કોઈના માર્યા મરતા નથી, તેને અગ્નિ ખાળી શકતે નથી, વાયુ ઉડાડી શકતા નથી, પાણી નાશ કરી શકતું નથી, તેમજ તે જીવા મનુષ્યાદિ કોઇ પણ પ્રાણીના ઉપચેગમાં આવતા નથી. તેઓને આપણે આપણી દૃષ્ટિથી જોઈ શકતા નથી, પણ તેઓને કેવળજ્ઞાની પરમાત્મા પેાતાના જ્ઞાન અને દનથી જાણે છે અને જીવે છે.
વસ્તુને જાણવાની બે રીતિ. એકઃ-પેાતે જીવે તે, અને બીજીઃ-ખીજાની મારફત સાંભળવામાં આવે તે, જેમકેઃપેાતાની આંખથી કોઇ વસ્તુ જોઇને પેાતે કહે કેઃ-“આ અમુક વસ્તુ છે” અને બીજા દેશેાના સમાચારશ આપણે બીજાની મારફતે જાણીએ છીએ. તેવીજ રીતે-અરિહંત ભગવાને અર્થથી કહેલું, ગણુર મહારાજે સૂત્રથી રચેલું, અને ગુરૂઓની પરંપરાએ આવેલું તેજ શાસ્ત્ર સાંભળીને “સૂક્ષ્મ જીવા છે એવી શ્રદ્ધા રાખવી.” જેની બુદ્ધિ તેવા પ્રકારના સૂક્ષ્મ તત્ત્વા જાણુવાને અસમથ હાય, તે માણસેાએ નિઃસ્વાર્થ બુદ્ધિથી પ્રરુપણા કરનાર જ્ઞાની પરમાત્માના વચનમાં વિશ્વાસ રાખવે અને તેમાં જરા પણ શંકા કરવી નહિ.
