________________
૪૩૨
વ્યાખ્યાન સાહિત્ય સંગ્રહ
વસ ઉપાય તે ઘણાય છે, પણ ભાગ્ય વિના મળે નહીં. તે વખતે લઘુ ભાર'ડે તે ક હેવા આગ્રહ કર્યાં પણ વૃદ્ધ ભાર'ડ મેક્લ્યા કે હે વત્સ રાત્રિએ કહેવાય નહીં ।। યતઃ ॥ दिवा निरीक्ष्य वक्तव्यं रात्रौ नैव च नैव च संचरन्ति महाधूर्ता वटे वरुचिर्यथा ॥
षष्ठ
મતલબ કે દિવસે જોઇ તપાસીને ખેલવું અને રાત્રે તે કદિ એવુ નહિ, કેમકે તે વખતે ધુતારા લેકે ફરતા હોય તે સાંભળવાથી વડ ઉપર વરરૂચી એક રાત્રે વાત કરવાથી જેમ દુ:ખી થયા તેમ દુઃખી થવુ પડે છે.
'
વળી લઘુ ભાર'ડ ખેલ્યા કે અહીં તા કોઇ સાંભળતે નથી માટે તમે કહો. તે વખતે વૃદ્ધ એલ્યું કે આ વૃક્ષને જે વેલી વિ’ટાઇ રહી છે, તેને લઇને આંખે અંજન કરે, તે નવાં નેત્ર આવે, તે સાંભળી લઘુ ભાર’ૐ તે કૈાતુક જોવાને તેની સાથે રાં જવાને આગ્રહ કરી હા પડાવી. કુમાર વડ હેઠળ બેઠે। હતા તેથી તેમણે ઉપલુ' સ વૃતાંત જાણ્યું, અને વિચારવા લાગ્યા કે પુણ્યનું પ્રમાણુ અદ્યાપિ પ્રવર્તે છે. પછી તે વેલી હાથ ફેરવી શેાધી લીધી તેના રસથી પોતાની આંખે અંજન કર્યું કે તુ નવાં ચક્ષુ આવ્યાં પછી ઘેાડી વેલ સાથે બાંધી વડ ઉપર ચઢયે અને પોતે ભાર’ડ પક્ષીની પાંખમાં બેસી રહ્યા. પ્રભાતે ભારડ ઉડી ચંપા નગરે પહેાંચતા જમીન પર ઉતર્યાં' કે કુમાર પાંખમાંથી નીસરી રાજદ્વારે ગયે, દરવાને આવી રાજા આગળ હુકીકત જાહેર કરી કે હે સ્વ મી ! કાઇક દેશાંતરી પુરૂષ આવી કહે છે, કે હું રાજકુમારીની આંખેા સારી કરીશ, તે વાત સાંભળી રાજાએ તેને આદરથી તેડી બિનતિ કરી કહ્યું કે હું મહાપુરૂષ ! ઉપકાર કરો, પછી કુમારે તરતજ વેીને રસ કાઢી, કુંવરીની આંખે અંજન કર્યું' કે રાજપુત્રીને દેખાવા લાગ્યું. તે વખતે રાજાએ પણ મ્હોટા ઉત્સવ પૂર્વક પેાતાની પુત્રી કુમારને પાવી દીધી લગ્ન પ્રસ`ગમાં હાથી, ઘેાડા, પાયદલ પ્રમુખ ઘણી લક્ષ્મી આપી અને અ રાજ્ય દીધુ', એટલે કુમાર ત્યાં મનુષ્ય સંબધી ભેાગ ભાગવતા રહેવા લાગ્યા.
એક વખત પાતે ગવાક્ષમાં બેઠા છે, એવામાં જેની આંખમાંથી આંસુ ઝરે છે, રાગે કરી ગ્રસ્ત અને ફાટેલાં વસ્ત્ર, ખીમત્તાંગ, દુર્તિરીક્ષ્ય, અતિ પીડિત એવા સ જનને આવતા દીઠા. તે વખતે પાપનાં પ્રત્યક્ષ ફળ જોઇને કુમારને દયા આવી તેથી ચાકર મેકલી તેડાવી બેસાડીને પૂછ્યુ કે હું સજ્જન! તુ મને એાળખે છે ? તે ખેલ્યા અહે સત્પુરૂષ તમને કાણુ નથી એાળખા કુમારે સાચું પૂછ્યું તે વખતે ચૂપ રહ્યા. પછી રાજકુમારે પાઠ્ઠું વૃતાંત કહી સત્ર પાતાની હકીકત સંભળાવી, તેથી તે સજ્જન લજ્જા પામ્યા. પછી તેનાં ફાટેલાં વસ્ર ઉતરાવી નવાં પહેરાવી ભેજન કરાવીને કહ્યું કે હું મિત્ર ! આ લક્ષ્મી સ તારી છે, તુ' નિશ્ચિત થઈ અહીં સુખ ભેાગવ,