________________
વ્યાખ્યાન સાહિત્ય સંગ્રહ
પંચમ
ક્રાયલ પક્ષી દેવને ચેાગ્ય એવી કેરીના રસનું પાન કરીને ગર્વિષ્ઠ થતું નથી, પરંતુ કાદવવાળુ' પાણી પીઇને દેડકા ડાઉ' ! ડરાઉં! ખખડ્યા કરે છે. ર ખલના આડંબર માટે કાંસ્ય પાત્રનું દૃષ્ટાંત. निःसारस्य पदार्थस्य प्रायेणाडम्बरो महान् । न सुवर्णो ध्वनिस्तादृग्, यदृक्कांस्ये प्रजायते ||३||
ઘણે ભાગે હલકા ( માણુસે ) આડંબર (ડે.ળ ) રાખનારા છે, જેમકે કાંસાના પાત્રમાં જેવા ધ્વનિ હેાય છે, તેવા ધ્વનિ (શબ્દ) સુવણુ માં હાતા નથી. ૩ દૂનની ચ’ચલ સ્થિતિ.
अहो सुसदृशी वृत्तिस्तुलाकोटेः खलस्य च ।
स्ताकेनान्नतिमायाति स्तोकेन यात्यधोगतिम् ॥ ४ ॥
અહા ? ( આશ્ચર્ય છે કે ) નીચપુરૂષની અને તાળવાના કાંટાની સરખી વૃત્તિ છે કે જરા ભારથી ઉંચા થઇ જાય અને ઘેાડા ભારથી નીચે નમી જાય છે. આ મ ખલ મનુષ્ય પણુ ક્ષણે તુષ્ટ અને ક્ષણે રૂષ્ટ થતા વાર લાગતી નથી. ૪
કામલ મનુષ્યમાં પણ દુર્જન ગુસ્સે થઇ જાય છે. આર્યો.
प्राकृत एव प्रायो, मृदुषु तरां दीप्यते नसत्पुरुषाः વાિિના તેજ વિશ્વસતિ, નિર્મુદ્દે સ્થાયતે સાર્જઃ ॥ · |
ઘણું કરીને પ્રાકૃત ( નીચ ) કેમલ મનુષ્યમાં અત્યન્ત કાપ કરે છે. પણ સત્પુરૂષા કાપ કરતા નથી એટલે જેમ પાણીમાં મેાતીને શેાધનારા મનુષ્યેા પેાતાના માઢામાં તેલના કાગળા લઇ પાણીમાં ઉતરી તેને મુખમાંથી કાઢી તેના પ્રકાશમાં મેતીને શેખી શકે છે પણ ઘી નાંખ્યુ હાય તે તે જામી જાય છે. તેમ દુર્જન મનુષ્ય પરહિતમાં તે નિરૂપયેગી-જડ થઇ જાય છે. પ્
दुर्जनो दण्डयः દુર્જન શિક્ષાને પાત્ર છે. અનુષ્ટુપ્ ( ૧ થી ૪ )
खलानां कण्टकानां च, द्विविधैव प्रतिक्रिया । ઉપાનમ્મુલમો વા, સૂરતો વાણિ વર્ઝનમ્ ? ।।
