Page Text
________________
પરિk.
સુસાધુ-(તત્વદૃષ્ટિ) અધિકાર. શબ્દા–જે બાહ્ય દષ્ટિ છે તે શ્રમની વાડી છે, અને તેનું અવલોકન શ્રમની છાયા છે. જે અબ્રાંત, તત્ત્વ દષ્ટિવાના છે તે તેમાં સુખની ઇચ્છાથી શયન કરતું નથી.
વિવેચન–જેની દ્રષ્ટિ અનાત્મીય છે, શરીર કુટુંબાદિ પદાર્થો પિતાના છે એમ જે જુએ છે, તે દષ્ટિ, ભ્રમ એટલે મિથ્યાજ્ઞાન; અથવા ચિત્તની ભ્રાંતિ, તેની વાટિકા-નિવાસ ભૂમિ-જાણવી. તે દૃષ્ટિનું વિલેકન પૂર્વોક્ત ભ્રમની છાયાનું પ્રતિબિંબ છે. એવી પરમાર્થદશી દૃષ્ટિ સુખની આશાએ કરીને તે ભ્રમ ભૂમિમાં અથવા તેની છાયામાં શયન કરતી નથી. શ્રમ પ્રાપ્ત કરતી નથી, સર્વ નિભ્રત જ જુએ છે. અર્થાત્ ભયને આશ્રય તત્ત્વ દ્રષ્ટિ કરે નહીં. બાહ્ય દષ્ટિ મેહને માટે થાય છે અને આંતર દષ્ટિ
વૈરાગ્યને માટે થાય છે. ग्रामारामादिमोहाय यद् दृष्टं बाह्यया दृशा ।
तत्वदृष्टया तदेवातीतं वैराग्यसम्पदे ॥ ३ ॥ શબ્દાથ–બાહ્યદૃષ્ટિથી જોયેલ ગ્રામ, આરામાદિ મહિને માટે છે. તત્વદષ્ટિએ સમાચિત તેજ વસ્તુઓ વૈરાગ્ય પ્રાપ્તિ માટે છે.
વિવેચન-આકારાદિ દશનને વિષે પ્રવૃત્ત થયેલી દષ્ટિએ કરીને શુભાશુભ અનુકૂલ, પ્રતિકૂલ નગર, વાડીઓ, ગજ, અશ્વ, વસ્ત્રાલંકાર જેવાં તે અજ્ઞાન રૂપ જડભાવની વૃદ્ધિને માટે છે. જ્ઞાનદષ્ટિએ કરીને તે જ વસ્તુઓ સમાલોચે તે વૈરાગ્યની સમૃદ્ધિ-પ્રાપ્તિ-ને માટે થાય છે. બાહ્યદષ્ટિ અને તત્વદષ્ટિમાં કેટલું અંતર છે? તેનું દષ્ટાંત.
बाह्यदृष्टेः सुधासारघटिता भाति सुन्दरी ।
तत्वदृष्टेस्तु सा साक्षाद्विमूत्रपिठरोदरी ॥४॥ શબ્દાર્થ–બાહ્યદૃષ્ટિએ જોતાં સુંદરી સુધાસારથી બનાવેલી ભાસે છે, પણ તત્વષ્ટિથી જોતાં સાક્ષાત્ વિષ્ટા અને મૂત્રના ભાજન રૂપ ઉદરવાળી ભાસે છે.
વિવેચન-મનહર જેનું રૂપ છે એવી દૈવી અથવા માનુષી સ્ત્રી, અમૃતના સત્વથી રચેલ હોય તેમ બાહ્યદૃષ્ટિએ ભાસે છે, પરંતુ તત્વદષ્ટિએ કરીને જોતાં પ્રત્યક્ષ વિષારૂપ મળ મૂત્રના સ્થાનરૂપ, જેનું ઉદર છે, એવી ભાસે છે. તત્વદૃષ્ટિથી જોઈએ ત્યારેજ વરતુના સત્ય સ્વરૂપનું ભાન થાય છે.
| SR No. | 006061 |
| Book Title | Vyakhyan Sahitya Sangraha Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vinayvijay |
| Publisher | Devji Damji Sheth |
| Publication Year | 1915 |
| Total Pages | 628 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |