________________
એક યુક્તિ કરી. એક કરોડ સોનામહોરના ઉપહારની સાથે એમણે પોતાના દૂતને કાશ્મીર નરેશની પાસે મોકલ્યો. ત્યાં જઈ રાજાને તે ભેંટ આપી, અને કુમારપાલ રાજાની તીવ્ર બેચેની બતાવી. તેમજ બેચેનીનું કારણ પણ બતાવ્યું. કાશ્મીર નરેશ રાજા કુમારપાલની જીવદયાની ભાવનાથી ચોંકી ગયા. તરત એમણે સમગ્ર કાશ્મીરમાં મત્સ્ય હત્યા ઉપર પ્રતિબંધ લગાવી દીધો. તેમજ બદલામાં બે કરોડ સોના મહોર કુમારપાલ રાજાને ભેંટ આપવાની સાથે મૈત્રીનો પ્રગાઢ સંબંધ બાંધ્યો. જ મારવાવાળાને દંડ :
કુમારપાલ મહારાજાના અધિકારમાં ૧૮ રાજ્ય હતા. એ બધા રાજ્યોમાં એમણે જીવમાત્રની હિંસા ઉપર સખ્ત પ્રતિબંધ લગાવી દીધો. એમના રાજ્યમાં કોઈ ‘માર’ શબ્દ પણ બોલી શકતો નહતો. એકવાર કોઈ પતિએ એની પત્નીના માથામાંથી જૂ કાઢીને હાથમાં રાખી. અને એણે તરત જૂને મારતાં કહ્યું ‘લે આને મારી નાખી; જોઈએ કુમારપાલ મારું શું બગાડી શકે ?’ ગુપ્તચરે આ વાત રાજાને કહી. રાજાએ એ લખપતિ શેઠને પકડીને એની બધી સંપત્તિ જપ્ત કરી લીધી. તેમજ એજ ધનથી ‘યૂકા-વિહાર’ નામનું મંદિર બનાવ્યું. કુમારપાલ રાજાએ અઢાર દેશ તેમજ અન્ય ચૌદ રાજ્યોના રાજાઓની સાથે ધનદાનથી મૈત્રી સ્થાપિત કરીને એ રાજ્યોમાં પણ સંપૂર્ણ અમારિનું પાલન કરાવ્યું. પ્રતિલેખકને મોટું ઈનામ :
પાટણના એક ઉપાશ્રયમાં કબાટ ભરીને કટાસણા, મઁહપત્તિ વગેરે ઉપકરણો આરાધકોને માટે રાખવામાં આવતા હતા. એક શ્રાવક આ બધા ઉપકરણોને ૨૫ બોલપૂર્વક રોજ દિવસમાં ૨ વખત પ્રતિલેખન કરતો હતો. ઘણા સમય પછી ગુર્જરેશ્વરને આ વાતની ખબર પડી. જીવદયાનું આવું ઉત્તમ કામ સ્વેચ્છાથી કરવાવાળા શ્રાવકને રાજાએ બધાની સામે બહુમાન રૂપમાં પંદરસો ઘોડા અને બાર ગામ ભેંટ આપ્યા.
ધોડાને ગળેલું પાણી અને પલાણ ઉપર પૂંજણી :
ગુર્જરેશ્વરની પાસે અગિયાર લાખ ઘોડા હતા. આજે પાટણની પાસે જે કુણઘેર ગામ છે એની આખી ભૂમિ ઉપર આ ઘોડાઓની અશ્વશાળાઓ હતી. બધા ઘોડાઓને ગળેલું પાણી પીવડાવવાનો પ્રબંધ કરવામાં આવ્યો હતો. પ્રત્યેક ઘોડાની પલાણને પૂંજીને જ અસવાર એની ઉપર બેસતો હતો. આ નિયમનો કડકાઈથી અમલ કરવામાં આવતો હતો.
નિર્દોષ જીવ તો એક પણ ન મરવો જોઈએ એવો કુમારપાલ રાજાનો દઢ આગ્રહ હતો. એકવાર યુદ્ધ માટે જતા સમયે તેઓ ઘોડા ઉપર સવાર થતાં પહેલા પલાણ ઉપર પૂંજણી ફેરવી રહ્યા
10