________________
નીચેની નરકોમાં પરમાધામી ન હોવા છતા પણ ક્ષેત્રકૃત વેદના એટલી ભયંકર હોય છે કે તે વેદના પરમાધામી કૃત વેદનાથી પણ વધારે હોય છે.
સાતે નરકમાં ક્ષેત્ર (સ્થાનિક) વેદનાના ૧૦ પ્રકાર ૧) શીત વેદના :- હિમાલય પર્વત પર બરફ પડતો હોય અને ઠંડી હવા ચાલી રહી હોય
તેનાથી પણ અનંતગણી ઠંડી નારકી જીવ સહન કરે છે. ૨) ઉષ્ણ વેદના :-ચારે બાજુ અગ્નિની જવાળાઓ હોય અને ઉપર સૂર્ય ભયંકર તપી રહ્યો
હોય એનાથી પણ અધિક તાપ. ૩) ભૂખની વેદના :- દુનિયાભરની બધી વસ્તુ ખાઈ જાઈએ તો પણ ભૂખ નથી મટતી. ૪) તૃષાવેદના :- બધા નદી-તળાવ-સમુદ્રનું પાણી પી લઈએ તો પણ શાંત ન થાય એવી
તૃષા લાગે છે. ૫) ખાજની વેદના :- ચાકૂથી ખણીએ તો પણ ખંજવાળ નથી મટતી. ૬) પરાધીનતા :- હમેશા પરાધીન જ રહે છે. ૭) તાવ :- હમેશા શરીર ખૂબ ગરમ રહે છે. ૮) દાહ :- અંદરથી બહુ જ બળે છે. ૯) ભય - પરમાધામી અને અન્ય નારકોનો સતત ભય રહે છે. ૧૦) શોક ':- ભયના કારણે સતત શોક રહે છે.
દીવાલ આદિના સ્પર્શ માત્રથી પણ એમના શરીરના ટુકડા ટુકડા થઈ જાય છે. નરકની જમીન માંસ, ખૂન, ગ્લેખ, વિષ્ટાથી ભરપૂર હોય છે. નરકમાં રંગ-બિભત્સ, ગંધ - સડેલા મૃત કલેવર સમાન, રસ- કડવું અને સ્પર્શ વીંછીની સમાન હોય છે. નિર્વસ્ત્ર અને પાંખ છેદવા પર જેવી પક્ષીની આકૃતિ થાય છે તેવી અત્યંત બિભત્સ આકૃતિ વાળા નારકીના જીવ હોય છે.
વનરકમાં કોણ જાય છે ? અતિ ક્રૂર, સિંહાદિ, સર્પ, પક્ષી, જળચર નરકમાંથી આવે છે અને ફરી નરકમાં જ જાય છે.
ધનની લાલસા, તીવ્ર ક્રોધ, શીલ નહીં પાળવા પર, રાત્રિ ભોજન કરવા પર, શરાબ, માંસ, હોટલ વગેરેનું ખાવા પર અને બીજાને સંકટ વગેરેમાં નાખવા પર જીવ નરકમાં જાય છે તથા પાપ, મહા મિથ્યાત્વ અને આર્ત-રૌદ્ર ધ્યાનને કારણે જીવ નરકમાં જઈ એવી તીવ્ર વેદનાને સહન કરે છે. ત્યાં એને બચાવવા અને સહાય કરવા માટે કોઈ નથી હોતું. ત્યાં માતા-પિતા યા સગા-સંબંધી પણ નથી હોતા. સહાનુભૂતિ આપવાવાળું પણ કોઈ નથી હોતુ.
