________________
થ સંપ્રતિ મહારાજા અશોક સમ્રાટના પૌત્ર અને રાજા કુણાલના પુત્ર સમ્રાટ સંપ્રતિ જગતના સર્વકાલીન મહાન રાજાઓમાં ગૌરવમય સ્થાને પ્રાપ્ત છે. સંપ્રતિ મહારાજા પોતાના દાદા સમ્રાટ અશોકની જેમ પ્રજાવત્સલ, શાંતિપ્રિય અને અહિંસાના અનુરાગી તેમજ પ્રતાપી સમ્રાટ હતા. એકવાર સંપ્રતિ મહારાજા પોતાના મહેલના ઝરૂખામાં બેઠા હતા. રાજમાર્ગ પર જઈ રહેલા આચાર્ય સુહસ્તિ સુરિજીને દેખતાં જ સંપ્રતિ મહારાજાને એવો અનુભવ થયો કે માનો એ સાધુ પુરુષથી વર્ષોથી પરિચિત છે. ધીરે - ધીરે પૂર્વજન્મનું સ્મરણ સંપ્રતિ મહારાજાના ચિત્તમાં ઉભરવા લાગ્યું. મહેલથી નીચે ઊતરીને આચાર્યશ્રીને પાસે જઈને ચરણોમાં નતમસ્તક થયા અને એમણે ગુરુ મહારાજને મહેલમાં પધારવા માટે નિવેદન
મહેલમાં પધાર્યા પછી સંપ્રતિ મહારાજાએ પૂછ્યું. “ગુરુદેવ મને ઓળખ્યો?” જ્ઞાની આચાર્ય સુહસ્તિસૂરિએ કહ્યું, “હાં, વત્સ! તને ઓળખ્યો, તું પૂર્વજન્મમાં મારો શિષ્ય હતો.” આ સાંભળીને સંપ્રતિએ કહ્યું, “ગુરુદેવ આપની કૃપાથી જ હું રાજા બન્યો છું. હું તો કૌશંબીનો એક ભિખારી હતો. જયારે એકવાર કૌશંબી નગરીમાં ભીષણ દુષ્કાળ પડ્યો હતો, ત્યારે પણ શ્રાવકગણ સાધુઓની ઉત્સાહ સહિત વૈયાવચ્ચ કરતા હતા. એ સમયે મને રોટલીનો ટુકડો પણ મળતો ન હતો. મેં સાધુઓની પાસે ભિક્ષા માંગી, ત્યારે આપે બતાવ્યું કે જો હું દિક્ષા લઉં, તો આપ મને ભોજન આપી શકો છો. ખાવા માટે મેં દીક્ષા લીધી અને દીક્ષા લઈને દબાઈને ભોજન કર્યું. રાત્રે મારા પેટમાં પીડા થઈ અને એ વધતી ગઈ ત્યારે બધા શ્રાવક મારી સેવામાં લાગી ગયા. આ જોઈને હું વિચારવા લાગ્યો કે કાલે જે મારી સામું પણ જોતાં નહોતા તે શ્રેષ્ઠી આજે મારા પગ દબાવી રહ્યા છે. ધન્ય છે આ સાધુ વેશને. મારી પીડા વધતી ગઈ ત્યારે આપે મારી સમતા અને સમાધિટકાવવા માટે મને નવકાર મંત્ર સંભળાવ્યો. ગુરુદેવ આપની કૃપાથી મારું સમાધિમરણ થયું અને મેં આ રાજકુટુંબમાં જન્મ લીધો. આ રાજય હું આપને સમર્પિત કરું છું. એનો સ્વીકાર કરી આપ મને ઋણમુક્ત કરો.”
અપરિગ્રહધારી વિરક્ત મુનિ ભલા રાજયનું શું કરે? આચાર્યશ્રીએ એને જૈન ધર્મનો ઉપદેશ આપ્યો. સંપ્રતિ મહારાજા ધર્મના સાચા આરાધક અને મહાન પ્રભાવક બન્યા. ભારતની સીમાથી પણ દૂર જૈન ધર્મનો પ્રચાર કર્યો. ગુરૂદેવના પૂર્વજન્મના અને આ જન્મના ઉપકારોને સંપ્રતિ મહારાજાને શિરોધાર્ય કર્યા.
સંપ્રતિ મહારાજાએ કેટલીક વ્યક્તિઓને સાધુના આચાર શીખવાડીને સાધુનો વેશ પહેરાવીને અનાર્ય દેશમાં પણ મોકલ્યા. એમના દ્વારા અનાર્ય લોકોને પણ સાધુના આચારોથી અવગત કરાવ્યા અને એના પછી ત્યાં પણ સાચા સાધુઓનો વિહાર કરાવ્યો.
એકવાર યુદ્ધમાં વિજયી બનીને સંપ્રતિ મહારાજા પોતાની રાજધાની ઉજૈનીમાં પાછા આવ્યા. ચારેબાજુ હર્ષોલ્લાસનું વાતાવરણ હતું, પરંતુ સંપ્રતિ મહારાજાની માતા કંચનમાલાના ચહેરા ઉપર