________________
ગ્રન્થને સંબંધ અને મહસેનના વર્ણન (ઉમર= ) ઉદ્ભર ભયંકર મેટાં મોજાઓની પ્રેરણાને વશ બૂડવું, ઉપર આવવું, આગળ ચાલવું, અટકી જવું વગેરેથી વ્યાકૂળ (થાકેલા) સર્વ અંગેવાળે તું સુકા વૃક્ષનું કાષ્ટ જેમ કાંઠે નીકળી જાય, તેમ મુશીબતે દુઃખપૂર્વક તે નદીના સામા કાંઠે પહોંચીને ત્યાં રહ્યો, ત્યારે હર્ષિત અંગવાળા તે પરમાધામીઓએ બેઠેલા તને પકડીને, વૃષભની જેમ અત્યંત ઘણા ભારવાળા રથમાં જોડાયા અને ભાલા જેવી તીક્ષણ ધારવાળી ( આરા= ) પરણાથી ક્ષણ ક્ષણ તને વચ્ચે. (૨૪૭થી ૨૪૯) તે પછી ત્યાં તું થાક અને જ્યારે ક્યાંય પણ જઈ શકાયું નહિ, ત્યારે ભારે મગરે (ઘણી વડે હે મહાભાગ્ય! તને સૂર્યો. (૨૫૦) તે ઉપરાન્ત પણ વિકટ એવી શિલાઓ ઉપર તને પટક-અફળા, ભાલાઓથી ભેદ્યો, કરવતેથી છેવો, વિચિત્ર યંત્રથી પી-કચર્યો. (૨૫૧) વળી અગ્નિમાં પકાવેલા તારા શરીરના જ માંસના ટૂકડા તને ખવરાવ્યા અને વિચિત્ર દંડેના પ્રહારોથી વારંવાર તાડના કરી. (૨૫૨) પરમાધામીઓએ વિકૂવૅલા મેટા શરીરવાળા પક્ષીઓએ તને બે હાથ ઉંચા કરીને કરૂણ સ્વરે રડવા છતાં પણ અતિ તીર્ણ નાખો અને ચાંચ વડે વારંવાર હણ્ય. (૨પ૩) એમ હે નરવરેન્દ્ર ! નરકમાં પ્રગટેલું જે દુઃખ તે અનુભવ્યું, તે સર્વે કહેવા માટે ત્રણ લેકના નાથ પ્રભુ જ પારને પામે. (૨૫૪) એમ એક સાગરેપમ સુધી ભયંકર નરકમાં રહીને, ત્યાં અસંખ્ય દુખે સહીને, ત્યાંથી ચવીને, તું ભરતમાં રાજગૃહ નગરમાં ભિખારીને કુળમાં પુત્રપણે ઉત્પન્ન થયા, ત્યાં પણ અનેક રોગોથી વ્યાસ શરીરવાળે, અવસરેચિત ભજન, ઔષધ અને સ્વજનેથી પણ રહિત, અત્યન્ત દીનમનવાળો, ભિક્ષાવૃત્તિથી જીવતે, તું યૌવનને પામ્યું. ત્યારે પણ અત્યન્ત દુઃખી થતે તું વારંવાર ચિંતવવા લાગ્યું કે-મારા જીવિતને ધિક્કાર થાઓ ! કારણ કે-મનુષ્યપણું સમાન છતાં અને ઈન્દ્રિઓ પણ તુલ્ય છતાં, હું ભિક્ષાથી જીવું છું અને આ ધન્યપુરુષે અતિ વિલાસને કરે છે. (૨૫૫ થી ૨૫૯) કેટલાક એ શેક કરે છે કે–અરે ! આજે અમે કાંઈ પણ દાન ન કર્યું, ત્યારે હું તે કલેશ કરું છું કે-આજે કંઈ પણ ન મળ્યું. (૨૬૦) કેટલાક ધર્મ માટે પિતાની વિશાળ ધન લક્ષ્મીને છેડે છે, જ્યારે મારાથી ઘણુ સ્થાને જર્જ૨ (ભાંગેલું) પણ ખપ્પર છૂટતું નથી. (૨૬૧) કેટલાક (પરણેલી) શ્રેષ્ઠ યુવતીઓ હોવા છતાં તેના સામે નજર પણ કરતાં નથી, ત્યારે હું તે માત્ર સંકલ્પરૂપે જ પ્રાપ્ત થયેલી (સ્ત્રીઓમાં) સંતેષ (હર્ષ) પામું છું. (અર્થાત્ સ્ત્રીના સુખનાં સ્વપ્નાં સેવું છું.) (૨૬૨) કેટલાક જાતિવંત સુવર્ણ જેવી કાન્તિવાળી પણ (પિતાની) કાયાને અશુચિવાળી માને છે, ત્યારે હું સેંકડો રેગોથી પરાભૂત એવી પણ મારી કાયાને પ્રશંસુ છું. (૨૬૩) કેટલાકની માગધ (ભાટ) લોકે “જય થાઓ, ઘણું છે, કલ્યાણ થાઓ.” –એમ વિવિધ સ્તુતિ કરે છે, ત્યારે ભિક્ષાએ ગયેલે હું તો કારણ વિના પણ આક્રોશને (તિરસ્કારને) પામું છું. (૨૬૪) કેટલાક મનુષ્ય કઠોર ભાષા બોલે છે, છતાં (સાંભળનાર) મનુષ્યને તેનાથી સંતોષ પ્રગટે છે, અને હું આશીર્વાદ આપવા છતાં પણ (અર્ધચંદ્રક) ગલહસ્તને પામું છું (અર્થાત્ લકે મને ગળે હાથ દઈને ધકકો મારીને કાઢી મૂકે છે.)