________________
ગ્રન્થના સંબંધ અને મહસેનનૃપ વર્ણન
૧૫
પરસ્પર સંદેશ પ્રકૃતિવાળા તેઓને સબંધ થયા છે. (૧૬૯) અથવા આવુ' ચિંતવવાથી શું ? હું પણ એને સ્ત ́ભિત કરવા સદ્ગુરુ પાસે લાંબા કાળથી ભણેલી સ્તંભની વિદ્યાનું સ્મરણ કરુ. (૧૭૦) તે પછી સ` અંગામાં રક્ષામંત્રના અક્ષરને સ્થાપન કરીને, પવન (શ્વાસાચ્છવાસ)નેા નિરોધ ( કુંભક ) કરીને, નાસિકાના છેડે નમાવેલાં સ્થિર નેત્રકમળવાળો (૧૭૧) રાજા, કમળના મકરંદ( રસ )ના સમુહ સમાન સુંદર (સુવાસી ) તથા શ્રેષ્ઠ પસાર પામતા કિરણા( પ્રકાશ )વાળા, સ્તંભનકારક (પર' અક્ષર =) “ પર બ્રહ્મનું ” સ્મરણ કરવા લાગ્યા. (૧૭૨) તે પછી ક્ષણ માત્ર (સમય) જતાં જ્યારે રાજાએ તે પુરુષ તરફ જોયુ ત્યારે કંઇક હસતાં તે પુરુષે કહ્યું, હે રાજન ! ચિર’જીવ! પહેલાં મારી ગતિ માં હતી, તે તારી સ્તંભની વિદ્યાથી હવે પવનવેગી થઇ. (૧૭૩-૧૭૪) તેથી જો તારે સ્ત્રીનું પ્રયાજન હોય, તે શીઘ્ર વેગથી ( પાછળ) આવ, એમ ખેલતે તે શીઘ્ર ચાલવા લાગ્યા. (૧૭૫) ( ત્યારે રાજાએ વિચાયુ· કે—)અહા હા ! મારી ચિરકાળ શીખેલી પણ વિદ્યા આજે નિષ્ફળ કેમ થઇ ? અથવા ભલે, એક પરાક્રમ સિવાય અન્ય (સઘળું) નિષ્ફળ થાઓ ! (હું મારા પરાક્રમથી જકાર્ય સિદ્ધ કરીશ.) (૧૭૬) એમ ચિ'તવીને દૃઢચિત્તવાળા અને વધતા ઉત્સાહવાળા રાજા તું માત્ર ખગને સાથે લઈને તેની પાછળ લાગ્યા. (૧૭૭) આ રાજા જાય છે, આ દેવી જાય અને આ તે પુરુષ જાય છે.' એમ લાગે ખેલતા રહ્યા, તેટલામાં તે તે અતિ દૂર માગે પહેાંચ્યાં (૧૭૮) પ્રતિસમય ચાબૂકના મારથી ચપળ (દોડતા) ઘોડાની ગતિથી જલ્દી લાંખા માનું ઉલ્લઘન કરીને, રાજા જ્યારે થાડા અંતરે (પણ) જતા તે પુરુષને પકડી ન શકયા. (૧૭૯) તેટલામાં તે વાદળા વિનાની વિજળી અદૃશ્ય થાય, તેમ રાણી તું અદૃશ્ય થઈ અને તે પુરુષ પણ ખીલાની જેમ નિશ્ચલ ( બનીને રાજાની સન્મુખ ઉભો રહ્યો. (૧૮૦) રાજાએ તેને એકલાને જોઇને ચિંતવ્યુ કે–શુ આ સ્વપ્ન છે. અથવા કપટ છે કે-મારી દૃષ્ટિના બંધ છે ? (૧૮૧) અથવા આવા વિકલ્પો શા માટે કરુ? આને જ પૂછું, કારણ કે–અજાણ્યા પુરૂષને પ્રહાર કરવા પણ યાગ્ય નથી. (૧૮૨) તે પછી વિસ્મય પામેલા રાજાએ કહ્યું, ભા લે ! અનન્ત શક્તિવત! તેં મારી પત્નીનુ જ નહિ, ( પરાક્રમથી મારા મનને પણ યુ` છે. (૧૮૩) તેથી કહે તુ' કોણ છે? આવા મહિમાથી શોભાવેલા તારા કુળને તે આવું અકાય કરીને મિલન કેમ કર્યું ? (૧૮૪) તેણે પણ લેશ માત્ર ( ધીમુ ) હસીને કહ્યું, હું રાજન્ ! મેં (શોભા અને કલંક ) એ કર્યું તે સત્ય છે, પણ નગરના સ` લાકેાની સમક્ષ હરણ કરાતી પેાતાની પત્નીની પણ રક્ષા નહિ કરતા અને અપયશની પણ બેદરકારી કરતા તે તે એક માત્ર કુળને કલંકિત જ કર્યુ છે. (૧૮૫-૧૮૬) એ રીતે હે મુગ્ધ ! તું પોતાના મેટા કુળલકને જોતા નથી અને ઉલટું મારા ( પુરુષવૃત્તિ=) પુરુષને પણ દોષના પક્ષમાં નાંખે છે. ( દોષરૂપ ગણે છે.) (૧૮૭) અથવા પારકા દેષ જોવામાં મનુષ્ય હજાર નેત્રાવાળા બને છે અને પર્યંત સરખા માટા પણ પોતાના દોષને જાતિઅધની જેમ તે જોતા નથી. (૧૮૮) એવા તે એવી કોઇ તે રીતે સઘળા કુળને મલિન કર્યુ છે, કે