________________
૧૨
શ્રી સવેગ ર ંગશાળા ગ્રંથના ગુજરાતી અનુવાદ : દ્વાર પહેલુ'
ન શકાય તેવા, એક ભયંકર પુરુષ કોઈ સ્થળેથી સહસા આવ્યા (૧૧૮–૧૧૯) તે જાણે *( ખડગધેણુ) તીક્ષ્ણ શસ્ત્રથી યુક્ત, સાક્ષાત્ ( કૃષ=) વિષ્ણુ જેવા, ( પક્ષે ખડ્ગધેણુ =ધાળી ગાય સાથે વૃષ=આખલા જેવા ) પર્વત જેવા મોટા શરીરવાળા, વીરવલય ધારણ કરેલી માટી ભુજાવાળો અને અક્ષુબ્ધ મનવાળો ( નિર્ભય ), એવે તે બધા કંચુકીઓની ( ચાકીદારોની ) પણ અવગણના કરીને કનકવતી રાણીના વાસભવનમાં, જેમ પતિ ( સ્ત્રીની પાસે ) પેાતાના ઘરમાં પેસે તેમ પેઠો. (૧૨૦-૧ર૧) (હે રાજન ) તીક્ષ્ણ ધારવાળા ખડૂગાના પ્રહારો પણ તેના વાસ્તભ જેવા અગે લાગતા નથી અને ગથી ઉદ્ભટ એવા સુભટો પણ તેની ફૂંકના પવન માત્રથી ગબડી પડે છે. (૧૨૨) હું માનું છું કે તેણે કરુણાથી જ આપણા પુરુષોને ( પહેરેગીરાને ) પ્રહારો કર્યાં નથી, અન્યથા યમ સરખા તેને કોણ રોકી શકે ? (૧૨૩) હે સ્વામિન્ ! એ રીતે કદાપિ પૂર્વે નહિ સાંભળેલુ' અને નહિ જોયેલુ એવું કાય, અર્થાત્ પ્રસંગ હમણાં આવી પડયા છે. ( અમને કાંઈ સૂઝતુ નથી, માટે) હવે પછી આપ જે આદેશ કરી તે અમે કરીએ. (૧૨૪)
(
66
એ પ્રમાણે સાંભળીને કાપના આવેગથી ઉદ્માન્ત ભ્રકુટીથી ભય ́કર ઉંચા ચઢેલા ભાલતલવાળો, વારંવાર હોઠને ફફડાવતા અને વક્ર ખેચેલી ભ્રકુટી(નેત્રની પાંપા )વાળો રાજા. તેણે તાજા કુવલય(કમળ)નાં પત્ર સમાન લાંબી પાતાની નજર સિદ્ધપુરુષાકારવાળા ( પરાક્રમી ) સામંતા, સુભટો અને સેનાપતિ ઉપર નાંખી. ( અર્થાત્ તેએની સામે જોયું) (૧૨૫-૧૨૬) યમની માતા સરખા (રાજાની ) ભયંકર દૃષ્ટિને જોઇને અતિ ક્ષેાભ પામેલા સઘળા સામતા જાણે ચિત્રમાં ચિતર્યા હોય તેવા ( ભયથી ) સ્તબ્ધ થઈ ગયા. (૧૨૭) આ વ્યતિકર સાંભળીને અભિમાનરહિત બનેલા સેનાપતિએ અને સુભટોએ પણ ઉત્તમ સાધુઓની જેમ ( પક્ષે શૂન્ય મનવાળાની જેમ) તુત સંલીનતામાં મન લગાડ્યું. ( અર્થાત્ સ્થિર–રતબ્ધ થઈ ગયા.) (૧૨૮) હાથમાં તલવારને ધારણ કરતા રાજા પણ સભાને શૂન્ય ( શૂનમૂન ) જેવી જોઇને “ ફોગટ પુરુષાર્થ ના ( પરાક્રમના ) ( ફાટોપ=) ગવ કરનારા હું અધમ સેવકે ! તમને ધિક્કાર હા ! મારી નજરથી જલ્દી દૂર થાઓ ! ”—એમ ખેલત ( પરિયર= ) ટિખ’ધનથી બદ્ધ થઈને તુર્ત રાજભુવનથી મહાર નીકળ્યા. (૧૨૯–૧૩૦) તે પછી ચ'ડ, ચપલ, મગળ, વિશ્વભર વગેરે અગરક્ષકોએ મસ્તકે અંજલિ જોડીને ભક્તિથી રાજાને વિનબ્યા કે–à રાજન્ ! ક્ષમા કરો, ! અમને આદેશ આપે। અને આ પ્રસ‘ગ( પ્રયત્ન )થી આપ અટકી જારા, અમારી આ પહેલી પ્રાથનાના ભંગ કરવા ચેાગ્ય નથી. (૧૩૧–૧૩૨) જો સ્વય' પાછા ન ફરો, તે પણ એક ક્ષણ આપ પ્રેક્ષક બના(જીએ) ! કારણ કે-“સ્વામિના દૃષ્ટિપાત (મીઠી નજર ) પણ આરંભેલા કાર્યાંમાં વિઘ્નાના નાશક અને છે.” (૧૩૩) એમ વિનયવાળા શબ્દો સાંભળીને ધથી કાંઈક ઉપશાન્ત થયેલા રાજાએ (દર=) લેશ કંપતી નજરે (ઈશારાથી) તેને અનુમતિ આપી. (૧૩૪) તેથી ખાણુ,
* ખડ્ગધેણુ=છરી–ચપ્પુ.