________________
શ્રી સંગરંગશાળા પ્રન્થને ગુજરાતી અનુવાદ : દ્વાર ત્રીજું ગનો નિષેધ કર્યો છે. (પર૩૧) તિર્યંચનિવાળાને પણ અશુભ સંસર્ગથી દો અને શુભ સંસર્ગથી ગુણ પ્રગટ દેખાય છે. આ વિષયમાં પર્વતના બે પિપટનું દષ્ટાન છે. (૫૨૩૩) તે આ પ્રમાણે
સંસર્ગજન્ય ગુણ-દોષ વિષયમાં બે પિોપટને પ્રબંધ-વિધ્ય નામના મોટા પર્વતની સમીપમાં, વહેતી હજાર નદીઓથી રમણીય, કુલટાની જેમ વૃક્ષેથી (કુલટા પક્ષે વિટ પુરુષોથી) વિંટાએલી કાદમ્બરી નામે અટવી છે. (૫૨૩૩) તેમાં લીમડા, આંબા, જાંબૂ , લિંબુડા, સાલ, અંકલ, વાંસ, બીલીવૃક્ષ, શલિકી, મચકી, માલુકાલતા, બકુલ, પલાશ, કરંજ, પુનાગ, નાગ, શ્રીપણું, સપ્તપર્ણ, વગેરે વિવિધ નામવાળા), પુષ્ટ ગંધવાળા પુષ્પોથી ભરપૂર, એવા વૃક્ષોના સમૂહ શેભે છે. (પર૩૪-૩૫) ત્યાં (એક) મેટા વડના ઝાડના કોટરમાં (બખોલમાં) એક (શૂકિકા=) મેનાએ (અવિઠ= ) અવિકલ (સંપૂર્ણ) સુંદર શરીરવાળા બે પોપટોને ઉચિત સમયે જન્મ આપ્યો. (પર૩૬) પછી પ્રતિદિન પાંખના પવનથી સેવતી અને ચણને ખવરાવતી તેણીએ તે બંનેને ઉછેર્યા. પછી કે એક દિવસે થોડી ઉડવાની શક્તિ પામેલા તે બન્ને જ્યારે ચપલ સ્વભાવથી ઉડીને ત્યાંથી (અન્યત્ર) જવા લાગ્યાં, ત્યારે પાંખોની નિર્બળતાથી (થાકેલા) અર્ધામા નીચે પડ્યાં. (પ૨૩૭-૩૮) પછી તે પ્રદેશમાં આવેલા તાપ (તે બેમાંથી) એકને પોતાની સાથે આશ્રમમાં લઈ ગયા અને બીજાને ભીલે ચેરની પલ્લીમાં લઈ ગયા. (પર૩૯) તેમાં ચેરેની પલ્લીમાં રહેલે પોપટ પ્રતિક્ષણ (ભિલેનાં) “હા, કાપો, તોડે, એનું માંસ જલદી ખાઓ,લેહી પીઓ,” ઈત્યાદિ દુષ્ટવચન સાંભબતે અત્યંત તેવા મનવાળો (કર) થયો અને બીજો કરુણારસિક અંતઃકરણવાળા તાપસના “જેને ન મારો, ન મારે, મુસાફરો વગેરેની દયા કરે, દુઃખીઓ પ્રત્યે અનુકંપા કરો,” ઈત્યાદિ વચનેથી અત્યંત ભાવિત (દયાળુ) થયે. (૫૨૪૦ થી ૪૨) એમ કાળ પસાર થતાં એક અવસરે વૃક્ષની ટોચે બેઠેલા ભિલ્લેના પિપટે, અતિ શીવ્ર વેગવાળા (પણ) ઉલટી શિક્ષાને પામેલા ઘડાએ હરણ કરવાથી વસંતપુર નગરના વાસી કનકકેતુ નામે રાજાને કઈ રીતે (ત્યાં) આવે છે. (૫૨૪૩-૪૪) ત્યારે પાપવિચારથી ભાવિત તે પોપટે કહ્યું કે-“રે રે ભિલો ! દોડો, જતા આ રાજાને શીધ્ર પકડો અને એના દિવ્ય મણિ, સુવર્ણ તથા રત્નના અલંકારને શીવ્ર લૂંટી લે. અન્યથા તમારા જોતાં જોતાં પણ તે નાસી રહ્યો છે.” (૫૨૪૫-૪૬) તે સાંભળીને) “જે પ્રદેશમાં પક્ષીઓ પણ આવાં (દુષ્ટ) છે, તે પ્રદેશને દૂરથી તજ.એમ વિચારીને રાજા શીધ્ર ત્યાંથી પાછો ફર્યો. (૫૨૪૭) અને કઈ ભાગ્યગે તાપસેના તે આશ્રમની નજીકના પ્રદેશમાં પહોંચે ત્યારે તાપસના પિપટે તેને જઈને મધુર વાણીથી કહ્યું કે-હે હે તાપસ મુનિઓ ! આ બ્રહ્મચર્યાદિ ચારેય આશ્રમવાળાને ગુરુ એ રાજા ઘડાથી હરણ કરાયેલે (અહીં) આવે છે, તેથી તેની ભક્તિ (ઉચિત વિનય) કરે! (પ૨૪૮-૪૯) તેના વચનથી તાપસેએ સર્વ આદરપૂર્વક રાજાને પોતાના