Page Text
________________
તથા પ્રસન્નતાને સંચાર થવા માંડે છે. અને જેમ જેમ આ સંવેગભાવ વધતું જાય છે, તેમ તેમ સર્વ જીવો પ્રત્યેની આત્મીયતા ગાઢ બનતી જાય છે.
મૈત્રી, પ્રદ, કરુણા અને માધ્યચ્ય ભાવના યથોચિત વિનિગદ્વારા જીવનમાં મધુરતા, અધ્યવસાયવિશુદ્ધિ કોમળતા અને નિશ્ચલતાની સ્થિતિનું સર્જન કરી શકાય છે.
(૧) સંસારમાં માધુર્ય–કષાયની પ્રબળતાના કારણે સંસાર કટુક છે. તે મૈત્રી આદિ શુભ ભાવની અપેક્ષાએ મધુર પણ છે. કષા જેમ ચિત્તમાં સંકલેશ અને સંતાપ પ્રગટાવે છે, તેમ મૈત્રી આદિ શુભ ભાવો જાગૃત થતાં મધુરતા, સંતેષ, કે મળતા અને પ્રસન્નતાને આનંદ પણ પ્રગટે છે. અસંખ્યાત સમક્તિદષ્ટિ આત્માઓ આવા માધુર્ય રસ વગેરેને અહર્નિશ અનુભવ કરી રહ્યા છે.
(૨) સંસારમાં શૌર્ય–વૃત્તિ કરતાં પ્રવૃત્તિ અધિક પુરુષાર્થ સાધ્ય છે. સમ્યદર્શન-આત્મતત્વની રુચિ-શ્રદ્ધા, કે સર્વ જી પ્રતિ આત્મતુલ્ય દષ્ટિ-નેહભાવ, એ દરેક વૃત્તિ (પરિણામ) સ્વરૂપ છે, ત્યારે ક્ષમા, નમ્રતા, સરળતાદિ ગુણે એ પ્રવૃત્તિ સ્વરૂપ છે. ક્રોધના પ્રસંગે અપરાધીને ક્ષમા આપવી એ સહેલું નથી. શૂરવીર આત્મા જ અપરાધીને પણ (કંચિત ) ઉપકારી માનીને ક્ષમા આપી શકે છે.
બાહ્ય શત્રુઓ પ્રતિ પણ શત્રુભાવ ઉત્પન્ન કરનાર અંતરંગ કામ-ક્રોધ-રાગહેપ વગેરે મલિન અધ્યવસાયે છે. એને વિજય મેળવ્યા પછી જગતમાં કોઈ શત્ર દેખાતે જ નથી. જીવ માત્ર મિત્રતુલ્ય ભાસે છે. જે જે મહાપુરુષોએ અંતરંગ શત્રુઓને
જીવને આત્મશુદ્ધિ, સ્થિરતા અને સિદ્ધિ હાંસલ કરી છે, તેને વિચાર કરતાં તેઓએ દાખવેલી અદ્દભૂત શૂરવીરતા બદલ આપણું અંતર અહોભાવથી ગૂંકી પડે છે અને પિતાના અંતરંગ શત્રુઓને વિજય કરવાનું શૂરાતન-ઉત્સાહ ઉલ્લસિત થાય છે.
(૩) સંસારમાં વિસ્મયતા-આ સંસારમાં કર્મને નિયમ સર્વત્ર ન્યાયપૂર્ણ છે, જે જેવી પ્રવૃત્તિ કરે છે, તેને તેનું તેવું જ ફળ મળે છે. કર્મરાજાના ન્યાયાલયમાં કેઈને ન્યૂનાધિક સજા કે સત્કાર થતું નથી.
ઘઊ વાવો તે ઘઊં, આ વાવ તે આબે અને બાવળ વાવ તે બાવળ જ ઊગે છે. કુદરતની વ્યવસ્થા સર્વત્ર સુવ્યવસ્થિત છે.
જીવનમાં કે જગતમાં બનતી પ્રત્યેક ઘટના પાછળ વ્યક્તિગત કે સમષ્ટિગત પુણ્ય-પાપરૂપ તથા પ્રકારનું કર્મ જ ભાગ ભજવતું હોય છે. ભૂલથાપ ખાવાની કઈ સંભાવના કર્મના ન્યાયાલયમાં છે જ નહિ.
આ રીતે કર્મસત્તાની ન્યાયપૂર્ણતાને વિચાર ચિત્તમાં વિસ્મયતાની લાગણું પ્રગટાવે છે, અદ્ભુતતાને ભાવ પ્રગટે છે અને તેના દ્વારા પણ સંવેગભાવ પુષ્ટ બને છે.
સં. ૫
| SR No. | 006043 |
| Book Title | Samveg Rangshala Mahagranth Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhadrankarsuri |
| Publisher | Mahavir Jain S M P Sangh |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 636 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 20 MB |