Page Text
________________
આ
સમયસાર દર્શન શુભાશુભભાવમાં જ્ઞાયકપણું નથી. શુભ – અશુભ ભાવ એ રાગાદિરૂપ અચેતન છે, તેમાં જ્ઞાનનો અંશ નથી. રાગાદિ પોતાને જાણતા નથી અને પરને પણ જાણતા નથી. આ હું એક જ્ઞાયક શુદ્ધ છું એમ અંતર સન્મુખ, થઈ જેણે જ્ઞાયકને જાણ્યો – અનુભવ્યો તેને મુક્તિનાં કહેણ મળી ગયાં જ સમજો. દ્રવ્યથી – સામાન્ય, ક્ષેત્રથી – અભેદ, કાળથી નિત્ય, ભાવથી એક છે. ત્રીજું પદ શુદ્ધ છે.
પરપદાર્થો અને એના ભાવોથી ભિન્ન હોવાને કારણે આ જ્ઞાયકભાવ સદા શુદ્ધ જ છે, તથા પણ જ્યાં સુધી આ જ્ઞાયકભાવ આપણા શ્રદ્ધા-જ્ઞાન-ચારિત્રનો વિષય ન બને, અનુભૂતિમાં ન આવે, ત્યાં સુધી શુદ્ધ હોવાનો લાભ પર્યાયમાં નથી થતો, આત્મામાં અતીન્દ્રિય આનંદની કણિકા નથી જાગતી, મિથ્યાત્વગ્રંથીનો ભેદ નથી થતો. એટલે એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે એ પરભાવોથી ભિન્ન ઉપાસિત થતો શુદ્ધ કહેવાય છે.
પદ્રવ્યો અને એના ભાવોથી ભિન્ન ભગવાન આત્મા શુદ્ધ તો છે પણ કોને? જેણે જાણ્યો એને. આત્માના અનુભવ કર્યા વગર જો એમ જ કોઈ શુદ્ધ શુદ્ધ કહ્યા કરે તેને જ્ઞાયકભાવના શુદ્ધ હોવાનો લાભ પ્રાપ્ત થતો નથી. જ્ઞાયકભાવ તો સદા શુદ્ધ જ છે, પરંતુ પર્યાયમાં શુદ્ધતા એના અનુભવથી જ આવે છે.
આ રીતે આ જ્ઞાયકભાવ પ્રમત-અપ્રમત નથી, ગુણસ્થાનાતીત છે, પરદ્રવ્ય અને એના ભાવોથી સર્વથા ભિન્ન છે. પરની સાથે એનો કાંઈ પણ સંબંધ નથી, આ કારણથી એ પરથી ભિન્ન અનુભવમાં આવતો થકો શુદ્ધ કહેવાય છે.
જ્ઞાયક ભાવમય આત્મા છે. તો ત્રિકાળ શુદ્ધ પણ જે અન્ય દ્રવ્યના ભાવનું લક્ષ છોડીને સ્વદ્રવ્યની પર્યાયમાં તેનું સેવન કરે છે, ત્યારે તેને શુદ્ધ કહેવાય છે. તેનો અર્થ એ થયો કે અન્ય દ્રવ્યના ભાવથી લક્ષ છૂટ્યું એટલે સ્વદ્રવ્યના તરફ ઉપાસના થઈ. એટલે વિકારનું લક્ષ પણ તેમાં સાથે છૂટી ગયું. આ તો મૂળ દર્શનશુદ્ધિની વ્યાખ્યા છે.
અહા! મૂળ રકમ છે. એ પવિત્ર અને શુદ્ધરૂપ જ્ઞાયક છે. અર્થાત્ છે એ તો છે પણ એ છે તે કોના ખ્યાલમાં આવે? “છે તે કોને પ્રતિતમાં આવે? “છે. એનું જ્ઞાન કોને થાય? કે જે અન્ય દ્રવ્ય અને અન્ય દ્રવ્યના ભાવનું લક્ષ છોડે. અર્થાત્ અન્ય દ્રવ્યના ભાવમાં જે અસ્તિત્વપણાનું જોર છે તેને છોડે અને અન્ય દ્રવ્યના ભાવથી લક્ષ છૂટયું, એટલે તેની પર્યાય અંતરમાં ચૈતન્યમય જ્ઞાયકભાવ તરફ ગઈ અને તે પર્યાયે તેનું સેવન કર્યું, જે વર્તમાન જ્ઞાન ને શ્રદ્ધાની પર્યાય છે. તે પર્યાયે પરનું લક્ષ છોડીને સ્વચૈતન્યના જ્ઞાયકભાવનું જ્યાં લક્ષ કર્યું ત્યાં પર્યાયમાં શુદ્ધતાનું સેવન થયું એટલે કે શુદ્ધતામાં એકાગ્રતા થઈ અને એકાગ્રતા
| SR No. | 006042 |
| Book Title | Samaysara Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 248 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |