Dharm Sangrahani Part 02

SR No.: 006034
Original Sutra Author: N/A
Author: Ajitshekharsuri
Publisher: Adinath Jain Shwetambar Jain Mandir Trust
Publication Year: 1996
Total Pages: 392
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 80

* + + + + + + + + + + + + + + + + + र्भानु ५१३५ + + + + + + + + + + + + + + + + + +
स्त्रीपुरुषनपुंसकवेदत्रिकं चैव भवति ज्ञातव्यं नोकषायभेदत्वेन, तत्र यदुदयेन स्त्रियाः पुंस्यभिलाषः पित्तोदये मधुरद्रव्याभिलाषवत् स फुफुकाग्निसमः स्त्रीवेदः, यदुदयाच्च पुंसः स्त्रियामभिलाषः श्लेष्मोदये अम्लद्रव्याभिलाषवत् स तृणज्वालासमानः पुंवेदः, यदुदयेन पण्डकस्योभयोरपि स्त्रीपुंसयोरभिलाषः श्लेष्मपित्तोदये मज्जिकाभिलाषवत् स महानगरदाहसदृशो नपुंसकवेदः । हास्यं रतिररतिर्भयं शोको जुगुप्सा चेति षट्कं, एतेऽपि नोकषायभेदाः, तत्र यदुदयेन सनिमित्तमनिमित्तं वा हसति तत्कर्म हास्यवेदनीयं, यदुदयेन बाह्याभ्यन्तरेषु वस्तुषु प्रीतिरुपजायते तद् रतिवेदनीयम्, एतेष्वेव यदुदयादप्रीतिरुपजायते तद् अरतिवेदनीयं, यदुदयात्सनिमित्तमनिमित्तं वा भयमुपगच्छति तत् भयवेदनीयं, यद्वशाच्च प्रियविप्रयोगादिपीडितचित्तः सन् परिदेवनादि करोति तत् शोकवेदनीयं, यस्योदयेन पुनः पुरीषादिबीभत्सपदार्थेषु जुगुप्सावान् भवति तत् जुगुप्सावेदनीयम् । नोकषायता चामीषामाद्यकषायद्वादशकसहचरितत्वात् इष्टव्या, नोशब्दस्येह सहचरार्थत्वात्, न हि क्षीणेषु द्वादशसु कषायेष्वमीषां भावो विद्यत इति ॥६१५॥ - ગાથાર્થ:- સ્ત્રી, પુરૂષ અને નપુંસક વેદ-આ વેદત્રિક નોકષાયના ત્રણ ભેદ છે. જેના ઉદયથી સ્ત્રીને પુરૂષઅંગે અભિલાષ થાય, તે સ્ત્રીવેદ. જેમકે પિત્તના ઉદયવખતે મધુરદ્રવ્યનો અભિલાષ થાય છે. આ વેદ કુંકુમ (લીંડીમાં રહેલા) અગ્નિ જેવો છે. જે વેદના ઉદયથી પુરુષને સ્ત્રીઅંગે અભિલાષ થાય તે પુરૂષવેદ, જેમકે કફના ઉદયે આસ્લ= ખાટાદ્રવ્યની અભિલાષા થાય છે. આ વેદ નુણના અગ્નિસમાન છે. જે વેદના ઉદયથી નપુંસકને સ્ત્રી-પુરુષ ઊભયઅંગે અભિલાષ થાય, તે નપુંસકવેદ, જેમકે પિત્ત અને કફ ઉભયના ઉદયવખતે મજિજકાનો અભિલાષ થાય છે. આ વેદ મોટી નગરીના દહાલ્ય છે.
(१) खस्य, (२)ति (3) सशत (४)मय (५) शो अने (६) शुशुप्सा सस्य५२६ नामे प्रसिप छे. अने નોકષાયના ભેદ છે. તેમાં જે કર્મના ઉદયથી કારણે કે કારણ વિના હસવું આવે, તે હાસ્યવેદનીયકર્મ. જે કર્મના ઉદયથી બાહ્ય અને આત્યંતર વસ્તુઓ પર પ્રીતિ ઉત્પન્ન થાય, તે રતિવેદનીયકર્મ. જે કર્મના ઉદયથી એ જ બાહ્ય-આત્યંતર વસ્તુઓ પર અપ્રીતિ ઊભી થાય, તે અરતિવેદનીયકર્મ. જે કર્મના ઉદયે કારણે કે કારણ વિના ભય પામે, તે ભયવેદનીયકર્મ. જે કર્મના વશથી જીવ ઈષ્ટવિયોગવગેરેથી દુભાયેલા ચિત્તવાળો થઈને પરિદેવનવગેરે (ધીમું રોવું વગેરે) કરે તે શોકવેદનીય. જેના ઉદયે વિષ્ઠા વગેરે ગન્દાપદાર્થો પ્રતિ જીવ જગપ્સાવાળો થાય તે જગસાવેદનીયકર્મ. આ નવ (ત્રણ વેદ+ હાસ્યષટક), આધે બાર કષાય (અનંતાનુબંધી, અપ્રત્યાખ્યાન, પ્રત્યાખ્યાનાવરણ કોધ, માન, માયા, લોભ) ના સહચારી હોવાથી નોકષાયતરીકે ઓળખાય છે. કેમકે અહીં નો શબ્દ સહચરઅર્થમાં છે. આ બાર કષાય ક્ષય પામે પછી આ બધા ( નોકષાય) રહેતા नथी. ॥१॥
___ आउं च एत्थ कम्मं चउव्विहं नवरि होति नायव्वं ।
नारयतिरियनरामरगतिभेदविभागतो जाण ॥६१६॥ (आयुः चात्रे कर्म चतुर्विधं नवरं भवति ज्ञातव्यम् । नारकतिर्यनरामरगतिभेदविभागतो जानीहि ॥ आयुः प्राग्निरूपितशब्दार्थम् अत्र-विचार प्रक्रमे कर्म चतुर्विधं नवरं भवति ज्ञातव्यम्, नवरमिति निपातः स्वगतानेकभेदप्रदर्शनार्थः। चातुर्विध्यमेव कथयति- 'नारगेत्यादि नारकतिर्यङ्नरामरगतिविभागभेदतो 'जाणत्ति' जानीहि तच्चातुर्विध्यम, तद्यथा-नारकायुस्तिर्यगायुर्मनुष्यायुर्देवायुश्चेति ॥६१६॥
ગાથાર્થ:- “આયુષ્ય શબ્દનો અર્થ પૂર્વે બતાવ્યો છે. પ્રસ્તુત તે-તે કર્મના ભેદોના વિચારમાં આ આયુષ્યકર્મ ચાર પ્રકારે छ. (न१२' २०६ नि छे. अने प्रत्येउन अने पेटमेनुसूय छे.) आयुध्यना यार घर बतावे छे. - ना२३ त्याहि. (१) ना२४ (२)तियय (3) मनुष्य अने (४)११ आम आयुष्यभ यार प्रहार छे. ॥६१६॥
नाम दुचत्तभेदं गतिजातिसरीरअंगुवंगे य ।
बंधण संघायणसंघयणा संठाण णामं च ॥६१७॥ (नाम द्विचत्वारिंशभेदं गतिजातिशरीरांगोपाङ्गानि च । बंधनसंघातनसंहननाः संस्थाननाम च ॥ नाम प्रागुक्तशब्दार्थं द्विचत्वारिंशत्प्रकारम्, तानेव प्रकारानाह- 'गइइत्यादि' गतिनाम गम्यते तथाविधकर्मसचिवैर्जीवैः प्राप्यत इति गतिः-नारकत्वादिपर्यायपरिणतिः तद्विपाकवेद्या कर्मप्रकृतिरप्युपचाराद्गतिः सैव नाम गतिनाम । एवमन्यत्रापि द्रष्टव्यम् । जातिनाम यदुदयादेकेन्द्रियादिजात्युत्पत्तिः । ननु च स्पर्शनादीन्द्रियावरणक्षयोपशमादेकेन्द्रियादित्वं तत्कथं जातिनामहेतुकं तदुच्यत इति · ? नैष दोषः, स्पर्शनादीन्द्रियावरणक्षयोपशमस्य स्पर्शनादीन्द्रियोपयोगं प्रत्येव हेतुत्वात्, ++++++++++++++++life- - 33+++++++++++++++