Dharm Sangrahani Part 02

SR No.: 006034
Original Sutra Author: N/A
Author: Ajitshekharsuri
Publisher: Adinath Jain Shwetambar Jain Mandir Trust
Publication Year: 1996
Total Pages: 392
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 60

+++++++
****र्ताद्वार ****
इह मिथ्यात्वादिरूपं कर्म्म स्वविपाकेन वेद्यमानं कर्म्मान्तरस्य - मिथ्यात्वादिरूपस्य बीजाङ्कुरन्यायेनबीजमङ्करस्याङ्कुरो बीजस्येत्येवंरूपेण हेतुर्भवति ता 'इय भावे' कर्म कर्मान्तरस्य हेतुरिति भावे कथं नु दोषः पूर्वोक्त इतरेतराश्रयलक्षणो? नैव कथंचनेति भावः । बीजाङ्कुरादौ तथादर्शनात् ॥ ५७१ ।
ગાથાર્થ:- ઉત્તરપક્ષ:- મિથ્યાત્વઆદિરૂપ કર્મ પોતાના વિપાકથી જયારે વેદાય છે=અનુભવમાં=ઉદયમાં આવે છે, ત્યારે તે કર્મ મિથ્યાત્વઆદિરૂપ બીજા કર્મઅંગે બીજાંકુરન્યાયથી કારણ બને છે. (બીજાકુરન્યાય-બીજ અંકુરમાટે અને અંકુર બીજમાટે કારણ છે. આમ પરસ્પર કાર્યકારણભાવ.) આમ એક કર્મ બીજા કર્મમાટે કારણ બને છે. આમ હોવામા પૂર્વોક્ત અન્યોન્યાશ્રયોષ શી રીતે સંભવે? અર્થાત્ ન જ સંભવે, કારણ કે બીજાંકુરવગેરેમા પણ આ પ્રમાણે દેખાય
छे॥७१॥
पुनरप्यत्र पर आह
અહીં ફરીથી પૂર્વપક્ષકાર કહે છે.
कयगत्ते कम्मस्सा आदिमभावातो तव्विउत्तस्स ।
मिच्छत्तमादिऽभावे कहमादो करणमेवऽस्स ? ॥ ५७२ ॥
(कृतकत्वे कर्मण आदिमभावात् तद्वियुक्तस्य । मिथ्यात्वाद्यभावे कथमादौ करणमेवास्य ||
ननु यदि कृतकं कर्मेष्यते ततः कृतकत्वे सति तस्य कर्मण आदिमभावः प्राप्नोति । तस्माच्चादिमभावात् पूर्वं तद्वियुक्तस्य- कर्म्मवियुक्तस्य सतो मिथ्यात्वाद्यभावे सति कथमादावस्य कर्म्मणः करणमेव प्राप्नोति ? नैव कथंचन प्राप्नोतीत्यर्थः । कर्म्म हि कर्म्मान्तरस्य कारणं तच्च प्राक् न विद्यत इति ॥५७२ ॥
गाथार्थ:- पूर्वपक्ष:- खाम मे अर्भ त5 (अर्थ) ईष्ट होय, तो अर्मनो हिलाव = सरंललाव स्वीअश्वो पडशे. અને એ આદિભાવની પૂર્વે આત્મા કર્મથી વિયુક્ત હોવાથી મિથ્યાત્વવગેરેનો અભાવ માનવો પડશે. આ મિથ્યાત્વવગેરેના અભાવમા આત્મા પહેલીવહેલીવાર કર્મનો કર્તા શી રીતે બન્યો? અર્થાત્ આત્મા કોઇપણ હિસાબે પ્રથમકર્મનો કર્તા બની ન શકે. કારણકે કર્મ જ અન્ય કર્મનું કારણ બને, અને તે (-કર્મ) પૂર્વે છે જ નહિ. ૫૫૭૨ા
અતીતકાળની અનાદિતા
अत्राह
અહીં આચાર્યવર્ય ઉત્તર આપે છે.
सव्वं कयगं कम्मं ण यादिमंतं पवाहवेण ।
अणुभूयवत्तमाणातीतद्धासमय मो णातं ॥ ५७३ ॥
(सर्वं कृतकं कर्म न चादिमत् प्रवाहरूपेण । अनुभूतवर्तमानातीताद्धासमयो मो ज्ञातम् II)
सर्वं कर्म्म कृतकं न तु किमप्यकृतकं, क्रियत इति कर्मेत्यन्वर्थात्, नैवं प्रागुक्तदोषावकाशो, यत आह-न च तत्कर्म्म कृतकत्वेऽप्यादिमत् । कथमित्याह - प्रवाहरूपेण । ननु नियतव्यक्त्यपेक्षया प्रवाहतोऽपि कृतकत्वे सति कथमनादितेति चेत् । अत आह- 'अणुभूयेत्यादि' अनुभूतवर्त्तमानः भावप्रधानोऽयं वर्त्तमानशब्दः अनुभूतवर्त्तमानभावः, न हि अप्राप्तवर्त्तमानताकोऽतीतः कालो भवति । यदुक्तम्- " भवति स नामातीतः प्राप्तो यो नाम वर्त्तमानत्वम् । एष्यंश्च नाम स भवति यः प्राप्स्यति वर्त्तमानत्वम् ॥ १ ॥” इति ॥ अतीताद्धासमयो 'मो' निपातः पूरणे, समयशब्दश्चेह कालसामान्यवाची न तु प्रतिनियततन्निर्विभाग[ विभाग]वाची, तस्यैकस्य प्रवाहरूपत्वायोगेन दृष्टान्तत्वानुपपत्तेः। समयश्चेह संकेतादिरपि भवति ततस्तद्व्यवच्छेदार्थमद्धेति विशेषणम् । अद्धेत्युक्तावपि विवक्षितार्थगतौ यत्समयशब्दोपादानं तदेकपदव्यभिचारेऽपि क्वचिद्विशेषणं प्रयोक्तव्यमिति प्रदर्शनार्थम् । तथा च प्रयोगः- पृथ्वी द्रव्यमापो द्रव्यमिति । अतीतश्चासावद्धासमयश्च अतीताद्धासमयः, अतीतकाल इत्यर्थः स इह ज्ञातम् - उदाहरणम् । तथाहि - यथा अतीतकालोऽनुभूतवर्त्तमानभावोऽपि प्रवाहतोऽनादिमान्भवति तद्वत् कर्मापि भविष्यतीति ॥ ५७३ ॥
गाथार्थ:-उत्तरपक्ष:- ? राय ते अर्भ 'दुर्भाग्यहनी खा अन्वर्थव्युत्यत्ति छे. तेथी जधा ४ अर्भों मॄत5 =डार्य३५ छे. આમ છતાં તમારા પૂર્વોક્તદ્વેષને અવકાશ નથી. કારણ કે કર્મ કાર્યરૂપ હોવા છતા પ્રવાહરૂપ આદિમાન નથી.
+ + + + धर्मसंशि-लाग २ - 13 + +