Dharm Sangrahani Part 02

SR No.: 006034
Original Sutra Author: N/A
Author: Ajitshekharsuri
Publisher: Adinath Jain Shwetambar Jain Mandir Trust
Publication Year: 1996
Total Pages: 392
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 211

+ + + + + + + + + + + + + + + + + + AIRat२ + + + + + + + + + + + + + + + + +
ગાથાર્થ:- આત્માનું એકાન્ત અસ્તિત્વ સ્વીકારવામાં આત્મપ્રતિયોગિક ( આત્માને અધિકૃત કરી)અન્યોન્યાભાવનો અભાવ આવશે. અર્થાત પરરૂપે પણ આત્માનો ભાવ(=અસ્તિત્વ) આવશે. તેથી તેઓના પરના) સ્વરૂપની જેમ વિવક્ષિત આત્મસ્વરૂપ પણ આત્માભાવરૂપે જ થશે. અર્થાત જેમ પરનું સ્વરૂપ આત્માથી વિલક્ષણ હોવાથી આત્મરૂપ નથી, તેમ આત્માનું વિવક્ષિત સ્વરૂપે પણ પરરૂપના સાંકર્મ (મિશ્રણ) થી આત્મા નહીં બને. ૯૧૧
नत्थित्ते चिय एवं चित्तादीणं अभावतो नियमा ।
आलोयणादभावे ण सिया पडिसेहगोवि धणी ॥९१२॥ (नास्तित्वे एव एवं चित्तादीनामभावान्नियमात् । आलोचनाद्यभावे न स्यात्प्रतिषेधकोऽपि ध्वनिः ॥ नास्तित्वेऽपि चैवमेकान्तेनाभ्युपगम्यमाने स्वरूपेणाप्यभावप्रसङ्गात् आत्माभावो द्रष्टव्यः, ततश्च तदभावे तद्धर्माणां चित्तादीनामप्यभावतो नियमादालोचनाद्यभावे सति न स्यात्प्रतिषेधकोऽपि ध्वनिः, तथा च सति स्ववचनविरोधः, तस्मान्नास्तित्ववचनसामर्थ्यादेव नैकान्तेनैवात्मनो नास्तित्वं किंतु पररूपापेक्षयैव ॥९१२॥
ગાથાર્થ:- આ જ પ્રમાણે આત્માનું એકાત્તે નાસ્તિત્વરૂપ સ્વીકારવામાં આત્માનો સ્વરૂપે પણ અભાવ થતો હેવાથી આત્માભાવનો પ્રસંગ આવે. અને આત્માના અભાવમાં આત્માના ચિત્તવગેરે ધર્મોનો પણ અભાવ આવે. આ ચિત્તાદિના અભાવમાં આલોચના (વિચારણા) આદિનો અભાવ આવે. અને તો આત્માના પ્રતિષેધક ધ્વનિનો પણ અભાવ આવવાથી સ્વવચન સાથે જ વિરોધ આવે. (કેમકે નાસ્તિત્વ સાધક વચન બોલાય છે અને તેનો અભાવ સિદ્ધ કરાય છે.)તેથી નાસ્તિત્વવચનના બળે જ આલોચનાદિ સિદ્ધ થવાથી ગુણ હોય તો ગુણી હોય ન્યાયથી સ્વરૂપે આત્મા સિદ્ધ થાય છે. આ પ્રમાણે એકાને આત્માનું નાસ્તિત્વ ખંડિત થવાથી માત્ર પરરૂપે જ આત્માનું નાસ્તિત્વ સિદ્ધ થાય છે. ૧રા तथा चाह - तथा ४ छ→
ता अत्थि सख्वेणं परस्वेणं तु नत्थि सिय बुद्धी ।
जमिह सस्वत्थित्तं तं चिय परस्वणत्थित्तं ॥९१३॥ (तस्मादस्ति स्वरूपेण पररूपेण तु नास्ति, स्याद् बुद्धिः । यदिह स्वरूपास्तित्वं तदेव पररूपनास्तित्वम् ॥ यत एवमुभयथाप्येकान्तपक्षे दोषस्ता-तस्मादस्ति आत्मा स्वरूपेण पररूपेण नास्तीति प्रतिपत्तव्यम् । अत्र परस्य मतमाशङ्कमान आह-"सिय' इत्यादि, स्यादियं बुद्धिः परस्य, यदेवेह भावानां स्वरूपास्तित्वं तदेव पररूपनास्तित्वं न तु ततोऽतिरिक्तं किंचिद्धान्तरमिति नोभयकल्पना श्रेयसी ॥९१३॥
ગાથાર્થ:- આમ એકાત્તાપક્ષમાં ઉભયથા (અસ્તિત્વ-નાસ્તિત્વ બનેરૂ૫) દોષ રહેલા છે. તેથી “આત્મા સ્વરૂપે છે, અને પરરૂપે નથી' એમ સ્વીકારવું જ રહ્યું.
અહીં પરમતની આશંકા કરે છે- કે પૂર્વપક્ષને એવી બુદ્ધિ થાય કે
પૂર્વપક્ષ:- વસ્તુઓનું અહીં જે સ્વરૂપઅસ્તિત્વ છે, તે જ તેનું પરરૂપનાસ્તિત્વ છે; નહીં કે સ્વરૂપાસ્તિત્વથી ભિન્ન કોઇક અન્યધર્મરૂપ. તેથી સ્વરૂપઅસ્તિત્વ અને પરરૂપનાસ્તિત્વ એમ બે કલ્પના કરવી સારી નથી. u૯૧૩ अत्राह - અહીં આચાર્યવર જવાબ આપે છે
तत्तो य तस्सऽभेदे तेणं रहितं तयं तओ नियमा ।
पावइ परस्वपि ह तम्मी तत्तो य तदभावो ॥९१४॥ (ततश्च तस्याभेदे तेन रहितं तत्ततो नियमात् । प्राप्नोति पररूपमपि हु तस्मिन् ततश्च तदभावः ॥) यदि स्वरूपास्तित्वमेव पररूपनास्तित्वमभ्युपगम्यते तर्हि तयोरभेदोऽभ्युपगतः स्यात्, तथा च सति ततःस्वरूपसत्त्वात्तस्य-पररूपनास्तित्वस्याभेदे सति तेन-पररूपनास्तित्वेन रहितं तत्-स्वरूपसत्त्वं, ततश्च नियमाद्-अवश्यंत या तस्मिन्- स्वरूपसत्वे पररूपमपि प्राप्नोति, तथाहि-यदि स्वरूपसत्त्वादव्यतिरिक्त पररूपनास्तित्वं ततस्तदव्यतिरिक्तत्वात्स्वरूपवत् पररूपनास्तित्वं स्वरूपसत्त्वमेव जातं ततः पररूपनास्तित्वाभावस्तथा च सति बलात्तत्र पररूपास्तित्वं
+++++++++++++++k
ale-12-164+++++++++++++++