Dharm Sangrahani Part 02

SR No.: 006034
Original Sutra Author: N/A
Author: Ajitshekharsuri
Publisher: Adinath Jain Shwetambar Jain Mandir Trust
Publication Year: 1996
Total Pages: 392
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 160

+++++++++++++++++++सभ्यास+++++++++++++++++++
સમ્યકત્વનું સ્વરૂપ तदेवं करणवक्तव्यतामभिधाय सांप्रतं सम्यक्त्ववक्तव्यतामभिधातुकाम आह - આમ કરણ અંગેનું વકતવ્ય રજુ કર્યું. હવે સમ્યકત્વઅંગે વકતવ્ય રજૂ કરે છે.
संमत्तंपि य तिविहं खवो(ओ)वसमियं तहोवसमियं च ।
खइयं च कारयादि य(व)पन्नत्तं वीयरागेहिं ॥७९६॥ (सम्यक्त्वमपि च त्रिविधं क्षायोपशमिकं तथौपशामकं च । क्षायिकं च कारकादि वा प्रज्ञप्तं वीतरागैः ॥ सम्यक्शब्दः प्रशंसायामविरोधे वा,सम्यक्-जीवस्तस्य भावः सम्यक्त्वं प्रशस्तो मोक्षाविरोधी वा जीवस्य स्वभावविशेष इतियावत् । तदपि त्रिविधं-त्रिप्रकारम, आस्तामनन्तरोक्तं करणं त्रिविधमित्यपिशब्दार्थः । चशब्दः स्वगतानेकभेदसूचकः। उक्तं च - "तं पंचहा सम्म-उवसमं सासाणं खयसमजं वेयगं खयगमिति" (छा. तत् पञ्चधा सम्यक्त्वम्-औपशमिकं सास्वादनं क्षयशमजं वेदकं क्षायिकमिति) । त्रैविध्यमेव दर्शयति-क्षायोपशमिकं तथा औपशमिकं क्षायिकं चेति । कारकादि वेति वाशब्दस्वैविध्यस्य प्रकारान्तरतासूचनार्थः । कारकमादिशब्दात् रोचकं व्यञ्जकं च प्रज्ञप्तं वीतरागैः ॥७९६॥
यार्थ:- सभ्य३० प्रशंसामर्थमा या विरोधार्थमा आवे छे. सभ्य =®, नेनो मा सभ्यत्व. अपनी પ્રશસ્ત અથવા મોક્ષને અવિરોધી સ્વભાવવિશેષ સમ્યકત્વ છે. જેમ પૂર્વોક્તકરણ ત્રણ પ્રકારે છે. તેમ સમ્યકત્વ પણ (અહીં અપિ”શબ્દનો આવો અર્થ છે.) ત્રણ પ્રકારે છે. મૂળમાં “ચ'પદ અન્તર્ગત અનેક ભેદોનું સૂચક છે, કહ્યું જ છે કે 'ने सभ्यत्व ५५५अरे छे. (१) योपशम (२)सास्वाइन (3) क्षयोपशम०४ =ायोपशम (४) ६ अने (५) us सभ्यत्वनी त्रिवियत छ (१)मायोपशम (२) मोपशम भने (3) यिs. (भूगमा ५६ अन्यारे विविधता સૂચવે છે.) કારકાધિરૂપે પણ ત્રણ પ્રકાર છે. કારક, રોચક અને વ્યંજક= આમ વીતરાગભગવાનોએ કહ્યું છે. પ૭૯૬ાા લાયોપથમિક સભ્યત્વ तत्र क्षायोपशमिकं तावदभिधित्सुराह - એમાં સૌ પ્રથમ લાયોપથમિક સમ્યકત્વનું સ્વરૂપદર્શન કરાવવાની ઇચ્છાથી કહે છે –
मिच्छत्तं जमुदिन्नं तं खीणं अणुदियं च उवसंतं । ___ मीसीभावपरिणतं वेदिज्जंतं खओवसमं ॥७९७॥
(मिथ्यात्वं यदुदीण्णं तत् क्षीणमनुदितं चोपशान्तम् । मिश्रीभावपरिणतं वेद्यमानं क्षायोपशमिकम् ॥ मिथ्यात्वं-मिथ्यात्वमोहनीयं कर्म यत् उदीर्णम्-उद्धृतशक्तिकमुदयावलिकाप्रविष्टमितियावत् तत् क्षीणंप्रलयमुपगतम्, अनुदितं च-अनुदीर्णं च उपशान्तं, उपशान्तं नाम विष्कम्भितोदयमपनीतमिथ्यात्वस्वभावं च, तत्र विष्कम्भितोदयं-भस्मच्छन्नाग्निरिवानुद्रिक्तावस्थम्, अपनीतमिथ्यात्वस्वभावं-मदनकोद्रवोदाहरणेनापादितसम्यक्त्वस्वभावम् । ननु यत् विष्कम्भितोदयं मिथ्यात्वं तस्यानुदीर्णता युक्ता, विपाकेन वेदनाभावात्, यत्पुनः सम्यक्त्वरूपं तद्विपाकेन वेद्यत एवेति कथं तस्यानुदीर्णता युज्यत इति ? सत्यमेतत्, किंतु तस्यापि सम्यक्त्वरूपस्यापनीतमिथ्यात्वस्वभावतया मिथ्यात्वरूपेण वेदनाऽभावादुपचारेणानुदीर्णत्वमुच्यत इत्यदोषः । यद्वा चशब्दस्य व्यवहितः प्रयोगः, ततो यन्मिथ्यात्वमुदीर्णं तत्क्षीणं यत्पुनरनुदीर्णं तत् किंचित् उपशान्तं च, उपशान्तं नाम सम्यक्त्वरूपेण परिणतं, तदेवं (व पाठा.) मिश्रीभावपरिणतंक्षयोपशमस्वभावमापन्नं वेद्यमानम्-अनुभूयमानं मिथ्यात्वं प्रदेशानुभवनेन सम्यक्त्वं विपाकेन क्षायोपशमिकं सम्यक्त्वमुच्यते, नन्वात्मपरिणामरूपं सम्यक्त्वम् "खओवसमादिभेयं सुहायपरिणामरूवं त्विति" (छा. क्षयोपशमादिभेदं शुभात्मपरिणामरूपं तु) वचनप्रामाण्यात्, ततो मिश्रीभावपरिणतं वेद्यमानं क्षायोपशमिकं सम्यक्त्वमुच्यत इति विरुध्यते, मिथ्यात्वदलिकस्यैव
न्नस्य वेद्यमानत्वात्, नैष दोषः, तथाविधपरिणामहेतुतया तेषामेव पुद्गलानां सम्यक्त्वोपचारात् ॥७९७॥ ગાથાર્થ:- મિથ્યાત્વમોહનીયકર્મના જે દલિકો ઉદયમાં આવ્યા હેય, અર્થાત પોતાનું સામર્થ્ય પ્રગટ કરી રહ્યા હોય, કાર્મગ્રંથિક ભાષામાં કહીએ તો ઉદયાવલિકામાં પ્રવિષ્ટ થયા છે, તે ક્ષીણ થયા હોય અને જે ઉદયમાં નથી તે ઉપશાન થયા હોય. *ઉપશાન એટલે વિકસ્મૃિતોદય-અલ્પકાળમાટે અટકાયેલા ઉદયવાળા' “અને અપની મિથ્યાત્વસ્વભાવ-દૂર કરેલાં મિથ્યાત્વસ્વભાવવાળા એમ બે અર્થે છે. તેમાં “વિષ્કસ્મિાતોદય' એટલે “રાખમાં ઢંકાયેલા અગ્નિની જેમ આવેગ વિનાની ++++++++++++++++ बलि-मा0 2 - 113 * * * * * * * * * * * + + + +