Dharm Sangrahani Part 02

SR No.: 006034
Original Sutra Author: N/A
Author: Ajitshekharsuri
Publisher: Adinath Jain Shwetambar Jain Mandir Trust
Publication Year: 1996
Total Pages: 392
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 159

***
****
***
********
श
त्रय५३५ *+++++++++++++++++
કરણત્રયસ્વરૂપ तं च सम्यक्त्वश्रुतादिगुणलाभं करणेनैव लभते इति करणवक्तव्यतामाह - આ સમ્યકત્વ, શ્રતવગેરે ગુણોનો લાભ કરણદ્વારા જ પ્રાપ્ત થાય છે, તેથી હવે ‘કરણ સંબંધી વક્તવ્ય રજૂ કરે છે.
करणं अहापवत्तं अपुव्वमणियट्टिमेव भव्वाणं ।
इतरेसिं पढम चिय भण्णइ करणं तु परिणामो ॥७९४॥ (करणं यथाप्रवृत्तमपूर्वमनिवृत्ति एव भव्यानाम् । इतरेषां प्रथममेव भण्यते करणं तु परिणामः ॥ करणं-वक्ष्यमाणस्वरूपं, तच्च त्रिधा-यथाप्रवृत्तकरणमपूर्वकरणमनिवृत्तिकरणं च । तत्र यथा-एवमेव विशिष्टनिमित्तमन्तरेणेतियावत्प्रवृत्तं यथाप्रवृत्तं सांसिद्धिकमिति भावार्थः । तथा अप्राप्तपूर्वमपूर्व, तथा निवर्तनशीलं निवर्त्ति न निवर्ति अनिवर्ति तस्मिन् सति नियमेन सम्यग्दर्शनलाभात् । एतच्च करणत्रितयं भव्यानामेव, एवशब्दो भिन्नक्रमः, इतरेषामभव्यानां पुनः करणं प्रथममेव भवति न त्वितरे द्वे । तथा चोक्तम्-"एतत्रिधापि भव्यानामन्येषामाद्यमेव हि" । इति । किंस्वरूपं पुनरिदं करणं यदित्थं विभिद्यत (विभज्यत पाठा.) इत्याह – 'भण्णइ करणं तु परिणामो' तुः पुनरर्थे । करणं पुनर्भण्यते तीर्थकरगणधरैः परिणामो-जीवस्याध्यवसायविशेषः ॥ तदुक्तम्- "करणं परिणामोऽत्र सत्त्वानामिति" ॥७९४॥
ગાથાર્થ:- કરણનું સ્વરૂપે આગળઉપર બતાવશે. આ કરણ ત્રણ પ્રકારે છે. (૧) યથાપ્રવૃત્તકરણ (૨) અપૂર્વકરણ અને (૩) અનિવૃત્તિકરણ. અહીં, યથા એમ જ-કોઈ વિશિષ્ટનિમિત્ત વિના જ પ્રવર્તતું કરણ, અર્થાત સહજસિદ્ધકરણ યથાપ્રવૃત્ત કરણ છે. (૨) પૂર્વે ક્યારેય પ્રાપ્ત નહીં થયેલ હોવાથી અપૂર્વકરણ તથા (૩) નિવૃત્તિ પાછા ફરવાના નિષ્ફળ નિવૃત્ત થવાના) સ્વભાવવાળું જે નથી અર્થાત જે સફળ છે તે અનિવર્તિકરણ (અનિવૃત્તિકરણ). આ કરણ થયા બાદ અવશ્ય સમ્યગ્દર્શનનો લાભ થતો હોવાથી આ કરણનું “અનિવર્તિ નામ સાર્થક છે. આ ત્રણ કરણોનો સમુદાય માત્ર ભવ્યજીવોને જ પ્રાપ્ત થાય છે. (મૂળમાં “એવ'પદનો અન્વય “ભવાણં' પદ પછી છે.) ઇતર અભવ્યોને તો માત્ર પ્રથમ યથાપ્રવૃત્તકરણ જ હોય છે, બાકીના બે નહીં. કહ્યું જ છે કે “આ ત્રણે ય પ્રકારના કરણો ભવ્યોને જ હોય છે, અન્યોને (=અભવ્યોને) તો પ્રથમ જ હોય.' ‘કરણનું એવું શું સ્વરૂપ જે કે જેથી તે અંગે આવો વિભાગ ध्र्यो? मेवी शंना समाधानमा छे छे. एes...' त्याlt.... (भूगमा 'तु' ५६ पुन: (तो) मथे .) तीर्थ४२३ જીવના તેવા અધ્યવસાય-પરિણામવિશેષને કરણ કહે છે.... કહ્યું જ છે કે “જીવોનો પરિણામ અહીં કિરણ તરીકે સમજવો. પ૭૯૪ अथ कतमत् करणं क्व भवतीत्यत आहહવે, કયું કરણ ક્યાં છે? તે બતાવે છે
जा गंठी ता पढमं गठिं समइच्छतो अपुव्वं तु ।
अणियट्टीकरणं पुण सम्मत्तपुरक्खडे जीवे ॥७९५॥ (यावद् ग्रन्थिस्तावत् प्रथमं ग्रन्थिं समतिगच्छतोऽपूर्व तु । अनिवर्तिकरणं पुनः सम्यक्त्वपुरस्कृते जीवे ॥ इहोत्कृष्टां स्थितिमारभ्य यावद् ग्रन्थिदेशावाप्तिस्तावत्प्रथमं करणं यथाप्रवृत्तिनामकं भवति । ग्रन्थिं तु पूर्वोक्तस्वरूपं समतिगच्छतः-समतिक्रामतोऽ पूर्वम्-अपूर्वनामकं द्वितीयं करणं भवति । अनिवर्तिकरणं पुनः 'सम्यक्त्वपुरस्कृते' सम्यक्त्वं पुरस्कृतम्-अभिमुखीकृतं येन तस्मिन् सम्यक्त्वाभिमुखे इतियावत्तस्मिन् जीवे भवतीति ॥८९५॥
ગાથાર્થ:- જયાં ગ્રન્થિદેશની પ્રાપ્તિ છે, ત્યાં સુધી ( ગ્રન્થિપ્રદેશ સુધી લાવતો આત્મપરિણામ) યથાપ્રવૃત્તકરણ હોય છે. જયારે ગ્રન્થિદેશને ઓળગે છે ત્યારે અપૂર્વકરણ હોય છે. (જીવને ગ્રWિદેશ ઓળંગવામાંગ્રંથિભેદ કરવામાં કારણભૂત કરણ અપૂર્વકરણ છે. જયારે જીવ સમ્યકત્વની અભિમુખ હોય છે. સમ્યકત્વ પામવાની તૈયારીમાં હોય છે. ત્યારે અનિવૃત્તિકરણ ધ્યેય છે. આ કરણ જીવને સમ્યક્ત્વની તદન સમીપ લાવી દે છે.) પ૭૯પા
.
.
++++++++++++++++
A
RT-
1
- 112+++++++++++++++