Dharm Sangrahani Part 02

SR No.: 006034
Original Sutra Author: N/A
Author: Ajitshekharsuri
Publisher: Adinath Jain Shwetambar Jain Mandir Trust
Publication Year: 1996
Total Pages: 392
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 118

܀ ܀ ܀
܀
܀ ܀
܀
܀
܀ ܀
܀
܀
܀
܀
܀ ܀
܀
uetudܗ ܀
܀ ܀ ܣ
܀
܀
܀
܀ ܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀ ܀
पनरपि परस्य मतमाशङ्कमान आह - ફરીથી જ્ઞાનવાદીના મતની આશંકા કરતાં કહે છે –
परिगप्पिता तु अह ता विसिट्ठफलकारणं कहन्नु मता ? ।
तब्भावा फलभावे अतिप्पसंगो स चाणिट्ठो ॥६९९॥ (परिकल्पितास्तु अथ ता विशिष्टफलकारणं कथं नु मताः । तद्भावात्फलभावेऽतिप्रसङ्गः स चानिष्टः ॥ अर्थताः शक्तयो न वस्तुसत्यो येन भेदाभेदादयो भवेयुः, किंतु परिकल्पिता एव, ततो न कश्चित्पूर्वोक्तो दोषः । अत्राह- 'विसिडेत्यादि' यदि परिकल्पितास्ततः कथं नु विशिष्टफलकारणं-वस्तुसद्विशिष्टपीतादिज्ञानलक्षणफलनिबन्धनं मताः? परिकल्पितं हि परमार्थतोऽसत्, तत्कथं ता विशिष्टफलनिबन्धनं भवेयुरिति? यदि पुनरस्तद्भावात् परिकल्पितभावात् फलभावोऽभ्युपगम्येत ततस्तस्मिन् सति अतिप्रसङ्गः प्राप्नोति, स चानिष्ट इति यत्किंचिदेतत् ॥६९९॥
ગાથાર્થ:- જ્ઞાનવાદી:- આ શક્તિઓ વાસ્તવિક નથી. પરંતુ પરિકલ્પિત જ છે. તેથી ભેદભેદવગેરેની સંભાવના ન હોવાથી હવે કોઈ પૂર્વોક્ત દોષ નથી.
ઉત્ત૨૫:-જો શક્તિઓ પરિકલ્પિત હોય, તો કેવી રીતે વિશિષ્ટફળનું કારણ બને? પીતવગેરે જ્ઞાનો વાસ્તવિક તરીકે ઈષ્ટ છે. આ જ્ઞાનરૂપફળનું કારણ કલ્પિતશક્તિ બને તે કેવી રીતે માની શકાય? કારણ કે પરિકલ્પિત વસ્તુ પરમાર્થથી તો અસત જ છે. તેથી કેવી રીતે વિશિષ્ટફળમાં કારણ બની શકે? જો પરિકલ્પિતભાવમાંથી વાસ્તવિક ફળનો ભાવ સ્વીકારશો, તો તેમાં અતિપ્રસંગ દોષ પ્રાપ્ત થશે. અને તે અનિષ્ટ છે. તેથી આ વાત વાતમાત્ર છે. ૬૯લા उपसंहरति - હવે ઉપસંહાર કરે છે.
ता जो इमस्स हेतू सो च्चिय बज्झत्थमोऽवसेणावि ।
अब्भुवगंतव्वमिदं एवं बज्झत्थसिद्धीओ ॥७०० ॥ ___(तस्माद् योऽस्य हेतुः स एव बाह्यार्थोऽवशेनापि । अभ्युपगन्तव्यमिदमेवं बाह्यार्थसिद्धितः ॥ 'ता' तस्मात् योऽस्य-पीतादिज्ञानस्य हेतुः स एव बाह्योऽर्थः इतीदमवशेनापि-अकामेनापि अभ्युपगन्तव्यम् । एवं च सति बाह्यार्थसिद्धिरव्याहतप्रसरेति स्थितम् ॥७००॥
ગાથાર્થ:- તેથી પીતવગેરે જ્ઞાનનો જે હેત છે તે જ બાહ્યર્થ છે એમ અનિચ્છાએ પણ સ્વીકારવું જોઈએ. અને આમ થવાથી બાધાર્થની વિના રોકટોક સિદ્ધિ થાય છે તેમ નિશ્ચય થાય છે. ૭૦ગ્યા સ્વભાવહેતુનો નિષેધ अत्र परस्य मतमाशङ्कमान आह - અહીં જ્ઞાનવાદીના મતની આશંકા કરતા કહે છે
. अह तु सहावो हेऊ भावोऽभावो व होज्ज ? जति भावो ।
सो चेव उ बज्झत्थो अह तु अभावो ण हेउत्ति ॥७०१॥ (अथ तु स्वभावो हेतु र्भावोऽभावो वा भवेत् ? यदि भावः । स एव तु बाह्यार्थः अथ तु अभावो न हेतुरिति ॥
अथ न बाह्योऽर्थो हेतुः किंतु स्वभाव एव । तुरेवकारार्थो भिन्नक्रमश्च स चेह योजित एव । अत्राह-'भावो इत्यादि' भावो वा स स्वभावो भवेदभावो वा ? तत्र यदि भावस्ततः स एव बाह्योऽर्थः केवलं स्वभावशब्देनाभ्युपगतः । अथाभावस्तर्हि न हेतुः, अभावस्य हेतुत्वायोगात्, अन्यथा तत एव कटककुण्डलाद्युत्पत्तेर्विश्वस्यादरिद्रताप्रसङ्गः।।७०१ ॥
ગાથાર્થ:- જ્ઞાનવાદી:- બાહ્યઅર્થ હેત નથી, પણ સ્વભાવ જ હેત છે. (“ત' પદ જકારઅર્થક છે, અને સ્વભાવ પદ साथे संबन छे.)
ઉત્તરપક્ષ:- આ સ્વભાવ ભાવાત્મક છે કે અભાવાત્મક? જો ભાવાત્મક હોય, તો તે જ બાહ્યર્થ છે, માત્ર “સ્વભાવ શબ્દથી તેનો બાધઅર્થનો) સ્વીકાર કર્યો.
હવે એ સ્વભાવ અભાવાત્મક હોય, તો તે હેતુ બની શકે નહીં, કારણ કે અભાવ હેતુતરીકે સંભવે નહીં. નહીંતર તો અભાવમાંથી જ કડાં, કુંડળવગેરે ઉત્પન્ન થવાથી જગતમાં કોઈ દરિદ્ર જ ન રહે. ૭૦ના ++ ++ + + + + + + + + + + + + A-ला-२ - 71 +++++++++++++++