________________
ક્ષપશમભાવ
૩૮૫
ઉત્તર–જે કર્મની અબાલાસ્થિતિ સમાપ્ત થઈ તે કર્મ કઈ પણ પ્રકારે ઉદયમાં આવી નિર્જરવું જ જોઈએ એ અવશ્ય નિયમ છે, માટે અબાલાસ્થિતિ સમાપ્ત થતાં જે વિરોધી પ્રકૃતિને તે વખતે ઉદય ચાલુ હોય તે પિતે વિરોધી પ્રકૃતિમાં સંક્રમીને (એટલે વિરોધી પ્રકૃતિરૂપે પરિણમીને ) પણ ઉદયમાં આવે અને વિરોધી પ્રકૃતિને ઉદય બંધ પડતાં તે કર્મ સ્વરૂપે જ ઉદયમાં આવે, અથવા કદાચ વિધી પ્રકૃતિને ઉદય ન હોય પરંતુ તે સ્થાન જ સ્વરૂપદયને અગ્ય હોય તે પણ પરપ્રકૃતિરૂપે ઉદયમાં આવવું જ જોઈએ. એવા નિયમને અનુસરીને કર્મ પ્રદેશદયરૂપે અથવા તે રદયરૂપે પણ ઉદયમાં તે આવવું જ જોઈએ, કારણ કે અબાલાસ્થિતિ સમાપ્ત થઈ છે માટે.
પ્રશ્ન–હવે એ વાત સમજાય છે કે અબાધાસ્થિતિ સમાપ્ત થયે કર્મને ઉદયમાં આવ્યા વિના તે છૂટકે નથી જ, અને તે સ્વરૂપે અથવા તે પરરૂપે પણ ઉદયમાં તે આવવું જ જોઈએ, પરંતુ એ પ્રમાણે વિચારતાં તે ક્ષપશમભાવ સિવાયની બીજી પણ અનેક પ્રકૃતિઓ પ્રદેશદયથી પણ ઉદયમાં આવવી જ જોઈએ.
ઉત્તર-હા, દુદયી સિવાયની સર્વ અધુદયી પ્રકૃતિઓ પ્રદેશદયથી બન્ને રસદયથી બંને પ્રકારે ઉદયમાં આવી શકે છે, અને પૃદયપ્રકૃતિઓને તે રદય ધ્રુવ હોવાથી હંમેશાં રદયથી જ ઉદયમાં આવી શકે છે. જેમ જ્ઞાનાવરણીયની ૫ પ્રકૃતિએ પૃદયી હોવાથી હંમેશાં રદયવાળી છે, અને જિનનામ આહારદ્ધિક આદિ પ્રકૃતિએ અધ્રુદયી હોવાથી ૨૫