________________
૩૮૪
શતકનામા પંચમ કર્મ ગ્રન્થ-વિશેષાર્થ સહિત
અને ક્ષપશમમાં બે રીતે તફાવત છે, જેની સ્પષ્ટતા આગળ કહેવાય છે.
પ્રઃ —ઉદયમાં આવતા કર્મ પ્રદેશો સર્વથા રસ રહિત હોય ખરા? કે જેથી રસોઇયરહિત કેવળ પ્રદેશદય હોઈ શકે?
ઉત્તર-ઉદયમાં આવતા કર્મ પ્રદેશો જોકે સર્વથા શુભ વે અશુભ રસરહિત હોતા નથી, પરંતુ શુભ વા અશુભ રસયુક્ત જ હોય છે.
પ્રશ્ન –જે એમ હોય તે સર્વથા રસરહિત કેવળ પ્રદેશદય કેવી રીતે હોય?
ઉત્તર:-પ્રદેશદયને અર્થ “સર્વથા રસરહિત કર્મપ્રદેશને ઉદય” એમ નથી, પરંતુ પ્રદેશદયને વાસ્તવિક અર્થ આ પ્રમાણે છે –
બંધાયેલું કર્મ સ્વરૂપે= પોતાના સ્વભાવે આવે તો તે રસો અથવા વિપોઢી કહેવાય. અને સ્વરૂપે ઉદયમાં નહીં આવતા પૂછે (એટલે ઉદયવતી પરપ્રકૃતિમાં સંકમીને પરપ્રકૃતિરૂપે) વચમાં આવે તો તે પ્રોચ અથવા તિવુ તંત્રમ કહેવાય. અથવા જેવા તીરસે (સર્વઘાતીરૂપે) બંધાયું હોય તેવા તીવરસે (સર્વઘાતીપણે) ઉદયમાં ન આવતાં અતિ મંદરસરૂપે (એટલે દેશઘાતીરસરૂપે) થઈ ઉદયમાં આવે તે તે ઉદય પણ જેકે રસદય છે તે પણ પ્રદેશેાદય સરખો અને ક્ષપશમભાવની ગણત્રીમાં આવનાર છે એમ જાણવું.
પ્રશ્ન:-બંધાયેલું કર્મ સ્વરૂપે ઉદયમાં ન આવતાં પરરૂપે ઉદયમાં આવવાનું કારણ શું? જ્યાં સુધી સ્વરૂપદયને અવકાશ ન મળે ત્યાં સુધી ઉદયરહિત કેમ ન વતે?
