________________
ઉપશમશ્રેણિ
૩૮૩ ભાવ સમકાળે મિશ્ર હોવા જોઈએ, તે સમકાળે આ બન્ને પરસ્પરવિરોધી ભાવ દર્શન મેહનીયમાં કેવી રીતે હોય તે સ્પષ્ટતાથી સમજવા ગ્ય છે, માટે તે ક્ષયપશમસમ્યકત્વને અર્થ કહેવાશે. પરંતુ તે ક્ષપશમસમ્યકત્વના પ્રસંગે કેવળ દર્શનમેહનીયને જ પશમભાવ ન કહેતાં સાથે સાથે જે જે કર્મના ક્ષપશમભાવ જે રીતે હોય છે તે સર્વ કહેવાશે, જેથી તદન્તર્ગત પશમસમ્યકત્વમાં ક્ષય અને ઉપશમ કેને? અથવા શું? તે પણ સર્વ સ્પષ્ટ કહેવાશે. જેથી હવે તે ક્ષો પરામમાત્રનું સ્વરૂપ કહેવાય છે, તેમ જ ઉપશમ અને ક્ષયપશમ એ બે ભાવમાં પરસ્પર શું તફાવત છે? તે તથા એના જ પ્રસંગમાં પ્રદેશદય શું વસ્તુ છે? તે પણ કહેવાય છે. તે આ પ્રમાણે –
क्षयोपशमनुं स्वरूप
પ્રશ્ન:–ઉપશમ અને ક્ષપશમ એ બેમાં તફાવત શું? ઉત્તર-સર્વઘાતી પ્રકૃતિની અપેક્ષાએ વિચારીએ તો ઉપશમમાં રદય તથા પ્રદેશદય એ બન્નેને અભાવ હોય છે, અને ક્ષયે શમમાં તે કેવળ રદયને જ અભાવ હોય, પરંતુ પ્રદેશદય તે વર્તતે હોય છે. તથા દેશઘાતી પ્રકૃતિની અપેક્ષાએ વિચારીએ તે ઉપશમમાં રોદય તથા પ્રદેશદય એ બન્નેને અભાવ હોય છે, અને પશમમાં દેશઘાતિ પ્રકૃતિમાં પણ જે સર્વઘાતિ રસસ્પર્ધકે હોય તેના ઉદયને અભાવ અને દેશઘાતિ રસસ્પર્ધકને ઉદય, અથવા તે રસોઇયરહિત કેવળ પ્રદેશદય પણ હોય એ પ્રમાણે ઉપશમ
