________________
૨૭૪
શતકનામા પંચમ કર્મગ્રન્ય-વિશેષાર્થ સહિત
કિયારહિત) સ્વભાવ તે ૧૪૪ ગુરુપુરામ. આ ચારે સ્વભાવ ઔદારિકાદિ બાદરપરિણામી કેટલીક પુદ્ગલવગણમાં છે. આ વિચાર સ્થલ દષ્ટિએ સ્કૂલપુદ્ગલે માટે સમજે. વસ્તુત: અગુરુલઘુ અને ગુરુલઘુ એ બે પરિણામની જ મુખ્યતા શાસ્ત્રમાં ૧૪૫ગણે છે, તે અપેક્ષાએ દારિકથી તેજસ સુધીની (દા, વિ, આહા , તૈ૦) ગ્રહણવર્ગણાઓ અને તેમાં અંતરાળમાં રહેલી ૩ અગ્રહણવર્ગણઓ તથા તૈજસથી આગળની કેટલીક અગ્રહણવર્ગણાઓ કે જે બાદરપરિણામી પૂર્વે કહી છે તે સર્વે ગુરુધુપાિની અને પહેલી પરમાણુ આદિ અનંત અગ્રહણવર્ગણાઓ તથા તેજસભાષાના આંતરડામાં ભાષાની પાસે રહેલી કેટલીક અગ્રહણવર્ગણાઓ, અને ભાષાવર્ગણા તથા ત્યાંથી
૧૪૪. આ ચારે અર્થ ગતિની અપેક્ષાએ જે કહ્યા છે તે વિશેષતઃ પુદ્ગલ દ્રવ્યને અંગે છે. વાસ્તવિક રીતે તે સૂક્ષમતા અને અરૂપીપરિણામ અગુરુલઘુના સંબંધવાળે છે, અને બાદરપરિણામ ગુરુલઘુપરિણામના સંબંધવાળો છે. જે કેવળ ગતિપરિણામની અપેક્ષાએ જ અગુરુલઘુપરિણામ કે ગુલઘુપરિણામ વિચારીએ તે એક સમયમાં ૧૪ રજજુ ગતિ કરતા પરમાણુઓ અને ૭ રજજુ ગતિ કરતા અસિદ્ધ જેવો પણ કેવળ લઘુપરિણામી જ ગણાય. પુનઃ પરમાણુઓના ગતિ સ્વભાવમાં તે એ ચારે અર્થ અનુકુળ જ છે.
૧૪૫. પુનઃ એ જ પ્રકારનો અર્થ તે વ્યવહારથી છે, અને નિશ્ચય મત તે એ છે કે કોઈ પણ બાદરપરિણામી દ્રવ્ય સર્વથા લઘુપરિણામી તેમ જ સર્વથા એકાંતે ગુરુપરિણામી હોય એમ નહિ. પરંતુ કંઈક ગુસ્પરિણામ અને કંઈક લઘુ પરિણામ બંને હોય તેથી બાદરપરિણામી દ્રવ્ય ગુરુથુ અને અરૂપી દ્રવ્યો તથા સૂક્ષ્મપુદ્ગલે તે સર્વ ગુરઘુ એ બે ભેદ જ હોઈ શકે છે.
