________________
[ ૧૩ ] શુભાશુભ સત્તાને તે સ્વીકાર કરે જ છે. જેનેએ આ માટે કર્મ” શબ્દ કે .
આ સારા-નરસા ભાવેને જન્મદાતા, ભક્ત કે મક્તા જીવ જ છે. એ પણ નિર્વિવાદ બાબત છે. તે પ્રશ્ન થાય કે જીવમાત્ર સારાં જ કર્મો કેમ ન કરે? જેથી તેને દુઃખી થવાને વખત જ ન આવે! પણ ચેતના સદાય શુભ માર્ગમાં પ્રવતે તેવી શક્યતા જ નથી. તે તરત જ એ પ્રશ્ન થાય કે તે એમ થવામાં શું કારણ?
ત્યારે ભગવાન શ્રી મહાવીર પરમાત્માના જ્ઞાનમાં જે જોવા મળ્યું તે આધારે જવાબ એ છે કે કેઈ અદષ્ટ સત્તા જીવને દોરનારી બેઠી છે. આથી એ વાત પણ નિશ્ચિત થાય છે કે–વિશ્વમાં બે જ સત્તાનું અસ્તિત્વ (મેક્ષે ન જાય ત્યાં સુધી) સનાતન છે. એક આત્મસત્તા-જીવસત્તા કે ચૈતન્યસત્તા અને બીજી આ કર્મસત્તા. આ બંનેના જોડાણથી આ સંસારમાં હૃદ્ધો, સંઘર્ષણે ઉભાં થાય છે. પરિણામે કર્મને નચાવ્યા જીવને નાચવું પડે છે.
પ્રશ્ન:–તે હવે મૂળ વાત સમજાવે કે કર્મ એ શું વસ્તુ છે ? જે એ ગુણ નથી તે શું છે? અને એ કર્મવિજ્ઞાનની થેડી સમજ આપે.
ઉત્તર –વિશ્વના કોઈ પણ ધર્મશાસ્ત્રમાં કે અન્ય કઈ ધુરંધર તત્ત્વજ્ઞાનીના ગ્રન્થમાં જૈનધર્મે કર્મને જે રૂપે રજૂ કર્યું છે તેની અંશમાત્ર વ્યાખ્યા અજૈન ગ્રન્થમાં નથી. સ્થૂલ અર્થ વ્યાખ્યાઓ જરૂર છે પણ સૂક્ષ્મ કે સૂક્ષ્મતર